Aizpe

Aizpe
Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Kokapena
Herrialdea	Nafarroa Garaia
Eskualdea	Pirinioaurrea
Udalerria	Urraulbeiti
Administrazioa
Mota	herri hustu
Izen ofiziala	Aizpe
Posta kodea	31449
Herritarra	aizpetar
Geografia
Koordenatuak	42°40′33″N 1°22′14″W / 42.67573248°N 1.37054787°W / 42.67573248; -1.37054787
Garaiera	583 metro
Distantzia	47,2 km (Iruñetik)
Demografia

Aizpe^[1][a] Urraulbeiti udalerriko herri hustu bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioaurrea eskualdean.

1422n jada despopulatu bezala agertzen zen. Bere lurrak Urraulbeitiko Udalara pasa ziren.

Bertako biztanleak aizpetarrak ziren.

Izena

Aizpe toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:^[2]

• Aizpe (1027)
• Ayçpe (1087)
• Aizpe, Sopeña (1109)
• Azpe (1121)
• Ayzpe (1366)
• Aizpe (1534)
• Aizpe (1800)
• Aizpe (1956)

Geografia

Aizpe Urraulbeiti ibarran dago.

Inguru naturala eta kokapena

Urraulbeiti Zangozako merindadeko herria da eta Nafarroako hiriburutik 36 kilometrora dago. Udaletxea Artiedan dago. Erliebe txikiko ibarra da. Lautada bat osatzen du, Longida, Erromantzatua eta Urraulgoiti ibarretatik jarraitzen duena, nahiz eta azken kasu horretan Ugarrongo arroilak eten egiten duen.

Klima

Urraulbeitiko klima azpimediterraneoa da, eta urteko batez besteko tenperatura 12,5 °C ingurukoa da. Urteroko egun euritsuak 100 inguru dira, eta jausitako prezipitazioa 850mm-koa.

Basoa nahiko urria da, eta zuhaitz gehienak pinuak dira, Austriatik birlandaturiko zuhaitzak. Horrez gain, ameztiak eta zumeak ageri dira udalerriko gunerik lehor eta eguzkitsuenetan.

Estazio meteorologikoak

Urraulbeitin dagoen Artieda kontzejuan, itsasoaren mailatik 456 metrora, Nafarroako Gobernuak 1954an jarritako estazio meteorologikoa dago.^[3]

Datu klimatikoak (Artieda, 1891-2020)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	17.0	21.5	27.0	29.5	36.0	39.0	42.0	40.0	38.0	30.0	21.0	18.0	42.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	8.9	10.4	14.3	16.6	20.6	26.4	29.4	28.6	24.1	18.9	12.3	8.9	18.3
Batez besteko tenperatura (ºC)	4.8	5.5	8.4	10.5	14.3	19.1	21.6	21.3	17.4	13.4	8.1	4.9	12.4
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	0.6	0.5	2.4	4.4	8.0	11.8	13.9	14.1	10.7	7.9	3.9	0.9	6.6
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-8.0	-12.0	-12.0	-4.0	0.0	0.0	6.0	6.0	0.0	-2.0	-9.0	-13.0	-13.0
Batez besteko prezipitazioa (mm)	57.6	54.0	56.1	68.5	61.8	40.6	32.9	34.1	50.9	71.9	72.5	74.4	675.3
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm)	32.0	34.0	35.5	47.0	39.5	37.0	44.5	46.0	71.0	82.0	31.5	48.5	82.0
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	10.0	9.4	9.2	11.7	12.0	6.8	4.9	5.2	7.0	10.4	11.9	12.2	110.4
Elur egunak (≥ 1 mm)	1.6	1.5	1.2	0.3	0.1	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.3	1.1	6.1
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[4]

Historia

Gaur egun Urraulbeitin kokatzen da, XI. mendean Longidan eta XIV. mendean Itzagaondoan agertzen den arren. Izurrietako San Salbatore monasterioarekin eta Santa Zezilia elizarekin Iruñeko Santa Mariara joan zen, eta bertako gotzainak multzo osoa, gehi dagokion parrokia-eliza, Leireko abadiari transferitu zion 1150ean. Haren barruan ospitaletarrek eta Besollako markesek ondasunak izan zituzten.

Hainbat kanpainatan industua izan da (1976, 1983, 1984), eliza erromaniko baten zati bat eta herri hustuko zenbait etxe lurpetik atereaz, ia guztiak mendi magaletan mailakatuak, garaiko kultura materialaren aztarnez gain. 1366an hiru su zituen, eta 1422 baino lehen jendez hustu zen. Hala ere, 1887ko (16 bizt.) eta 1930eko (13 bizt.) Biztanleriaren Izendegietan agertzen da, ziur aski akats gisa.

Oharrak

1. ↑ /áis̻pè/ ahoskatua (laguntza)
   Azentua: zorrotza lehengo eta kamutsa azken silaban

Erreferentziak

Ikus, gainera

• Urraulbeiti
• Pirinioaurrea
• Zangozako merindadea
• Nafarroa Garaia

Kanpo estekak

• Datuak: Q110257641