Sukarno

Sukarno
Irudi gehiago
Indonesiako Lehen Ministroa 1959ko uztailaren 9a - 1966ko uztailaren 25a ← Djuanda Kartawidjaja (en) - baliorik ez → 1. Indonesiako presidentea 1945eko abuztuaren 18a - 1967ko martxoaren 12a ← baliorik ez - Suharto →
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Kusno Sosrodihardjo
Jaiotza	Surabaya, 1901eko ekainaren 6a
Herrialdea	Indonesia  Ekialdeko Herbeheretar Indiak
Heriotza	Jakarta, 1970eko ekainaren 21a (69 urte)
Hobiratze lekua	Grave of Sukarno (en) Blitar (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: giltzurruneko gutxiegitasuna
Familia
Aita	Soekemi Sosrodihardjo
Ama	Ida Ayu Nyoman Rai
Ezkontidea(k)	Siti Oetari  (1921 -  1923) Inggit Garnasih  (1923ko martxoaren 24a -  1942) Fatmawati  (1943ko ekainaren 1a -  1956) Hartini (en)  (1953ko uztailaren 7a - Kartini Manoppo (en)  (1959 -  1968) Dewi Sukarno  (1962 - Haryati (en)  (1963ko maiatzaren 21a -  1966) Amelia De La Rama (en)  (1964 -  1967) Yurike Sanger  (1964ko abuztuaren 6a -  1968) Heldy Djafar (en)  (1966 -  1969)
Seme-alabak	ikusi Guntur Soekarnoputra Megawati Sukarnoputri Taufan Sukarnoputra (en) Sukmawati Soekarnoputri Guruh Sukarnoputra Rachmawati Soekarnoputri Bayu Sukarnoputra (en) Toto Suryawan Sukarno Putra (en) Kartika Sari Dewi Soekarno Ayu Gembirowati (en)
Hezkuntza
Heziketa	Technische Hoogeschool te Bandoeng (en) (1922 - 1926) ingeniari : Herri-lan ingeniaritza
Hizkuntzak	Javera Indonesiera nederlandera
Irakaslea(k)	Oemar Said Tjokroaminoto (en)
Jarduerak
Jarduerak	politikaria eta arte bildumagilea
Parte-hartzailea Bandungeko batzarra
Jasotako sariak	ikusi Leninen Ordena National Hero of Indonesia  (2012ko azaroaren 7a) Bakearen Lenin Saria Grand Cross of the Order of the Condor of the Andes  (1955) Order of Georgi Dimitrov  (1960ko apirilaren 8a) honorary doctor of Sofia University  (1960ko apirilaren 6a) Grand Cross Special Class of the Order of Merit of the Federal Republic of Germany Grand Cross of the Order of Chula Chom Klao
Kidetza	Bandung Study Club (en)
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	islama
Alderdi politikoa	Indonesiako Alderdi Nazionala

Kusno Sosrodihardjo (Surabaya, 1901eko ekainaren 6a - Jakarta, 1970eko ekainaren 21a)​^[1], gehienbat Sukarno izenez ezaguna ( /suːˈkɑrnoʊ/​), Indonesiako politikaria, eta Indonesiako Errepublikako lehenengo presidentea izan zen 1945-1967 bitartean, uhartediaren independentziaren ondoren.

Sukarno herbeheretar kolonialismoaren indonesiako independentziaren aldeko borrokaren liderra izan zen. Indonesiar mugimendu nazionalista buruzagi nabarmena izan zen kolonialismoaren garaian, eta hamar urte baino gehiago eman zituen herbeheretarrek atxilotuta, Bigarren Mundu Gerran Japoniako indar inbaditzaileek askatu zuten arte. Sukarnok eta haren burkide nazionalistek Japoniako gerra-ahaleginari laguntza eman zioten herritarren laguntza lortzeko eta Japoniako laguntzaren truke beren ideia nazionalistak zabaltzeko. Japoniarren errendizioaren ondoren, Sukarnok eta Muhammad Hattak Indonesiaren independentzia aldarrikatu zuten 1945eko abuztuaren 17an, eta Sukarno presidente izendatu zuten. Indonesiarrek zuzendu zituen, bide diplomatiko eta militarren bidez, Herbeheretako birkolonizazio-ahaleginen aurkako erresistentzian, 1949an Herbehereek Indonesiako independentzia onartu arte. Pramoedya Ananta Toer autoreak honako hau idatzi zuen behin: «Sukarno izan zen aro modernoko lider asiar bakarra, hain desberdinak diren jatorri etniko, kultural eta erlijiosoko pertsonak odol-tanta bat isuri gabe bateratzeko gai izan zena»^[2].

Demokrazia parlamentarioaren aldi kaotiko baten ondoren, 1959an, Sukarnok «Demokrazia Gidatua» izeneko sistema autokratikoa ezarri zuen. Sistema horrek bukatu zuen herrialde anitz eta bihozgabearen biziraupena arriskuan jartzen zuten ezegonkortasun eta matxinadekin. 1960ko hamarkadaren hasieran, Sukarnok Indonesia ezkerrerantz biratu zuen, Indonesiako Alderdi Komunistari (PKI) babesa emanez, militarren eta islamisten haserrez. Kanpo-politika oldarkor batzuei ere ekin zien antiinperialismoaren izenpean, Sobietar Batasunaren eta Txinaren laguntzarekin. 1965eko irailaren 30eko mugimenduaren porrotak eraman zuen armadak eta milizia aliatuek PKIren suntsitzera (mendebaldeko nazioek lagunduta, Estatu Batuak eta Erresuma Batua barne) eta zenbait sarraskitan^[1] kideren eta jarraitzaileen exekuziora; gutxi gorabehera, 500.000 eta 1.000.000 hildako izan ziren^[3][4][5][6].​​​​ 1967an, haren jeneral batek, Suhartok, ordezkatu zuen, eta etxean atxilotuta egon zen 1970ean hil zen arte.

Izena

Izena Mahabharata epopeia hinduren heroi batetik dator, Karna^[7].​ Aita, indonesiarra, Indiako heroi historikoetan eta kultura hinduan inspiratu zen, eta Karnak hain eragin handia zuen, ezen semeari Sukarno deitu baitzion. Su(ona)+ Karna edo «Karna ona». Karna Mahabharata epopeia handiaren heroi nagusia izan zen, eta Sukarnoren aitak pentsatu zuen, Karna bezalako pertsona ausart gisa hazi zedin, bere mendekoentzat Daanveer bihur zedin, bere herriaren salbatzaile, mesias edo Karnadun errege^[8]. Soekarno grafia (nederlanderan oinarritua) maiz erabiltzen da, batez ere grafia zaharrarekin sinatzen zuelako. Sukarnok berak «u»rekin idazten zuen behin eta berriz, eta ez «oe»rekin, baina esaten zuen eskolan nederlandar estiloa erabiltzeko esan ziotela, eta, 50 urte igaro ondoren, zail zuela sinadura aldatzea; beraz, «oe»rekin idazten jarraitzen zuen^[9]. Hala ere, 1947-1968 aldiko presidentetza-dekretu ofizial indonesiarrek 1947ko grafiarekin inprimatzen zuten izena. Soekarno-Hatta nazioarteko aireportuak, Indonesiako hiriburutik, Jakartatik, hurbil dagoen eremuari zerbitzua ematen diona, nederlanderaren grafia erabiltzen jarraitzen du.

Indonesiarrek Bung Karno (Anaia/Zerbitzari Karno) edo Pak Karno (Karno jauna) izenez ere gogoratzen dute^[10]. Javatar askok gisa, izen bakarra zuen^[11].

Atzerrian, batzuetan, Achmed Sukarno izenez da ezagun, edo horren aldaeraren batez. Fikziozko izena mendebaldeko kazetariek gehitua izan daiteke (izen bakarreko norbaitekin nahastuta), edo baita independentziaren aldeko indonesiarrek, herrialde musulmanen laguntza erakartzeko ere^[11][12].​​ Kanpo Arazoetako Ministerioaren iturriek, geroago esan zuten, «Achmed» izena (geroago «Ahmad» edo «Ahmed» gisa idatzita, arabiar estatuek eta atzerriko beste prentsako estatu batzuek) M. Zein Hassan-ek, Al-Azharreko Unibertsitateko ikasle indonesiarrak eta, geroago, Kanpo Arazoetako Ministerioko lankideak, sortu zuela Soekarnoren identitatea musulman gisa agertzeko egiptiar prentsaren aurrean; bada, momentu hartan, eztabaida zegoen Egipton, esaten baitzen Sukarno izena ez zela nahikoa musulmana. «Achmed» izena hartu ondoren, estatu musulmanek eta arabiarrek Sukarno babestu zuten. Hala, Ekialde Ertainarekin zuen korrespondentzian, Sukarnok, beti, «Achmed Soekarno» sinatzen zuen^[13][14].

Bizitza

Lehen urteak eta heziketa

Lehen urteak

Sukarno, Javako Lehen Hezkuntzako irakasle baten, Raden Soekemi Sosrodihardjo izeneko aristokrata baten, eta haren emazte hindu baliarraren, Ida Ayu Nyoman Rai de Buleleng-en, semea zen. Sukarno Surabayan jaio zen, Ekialdeko India herbeheretarrean (gaur egun Indonesia).​ Aita bertara joan zen lanera^[15], lekualdaketa eskatu baitzuen. Sukarnok, sortzez, Kusno Sosrodihardjo^[16] zuen izena, baina, Javako ohiturei jarraituz eta haurren eritasun baten ondoren, izena aldatu zioten.

Heziketa

1912an, jatorrizko lehen mailako eskolan graduatu ondoren, Mojokertoko Europeesche Lagere Schoolera (lehen mailako eskola herbeheretarra) bidali zuten. Ondoren, 1916an, Sukarno Hogere Burgerschool batera joan zen (goi-mailako bigarren hezkuntzako eskola herbeheretarra) Surabayan. Han Tjokroaminoto ezagutu zuen, nazionalista eta Sarekat Islamaren sortzailea. 1920an, Sukarno Tjokroaminotoren alabarekin, Siti Oetarekin, ezkondu zen. 1921ean, ingeniaritza zibila ikasten hasi zen (arkitektura espezialitatearekin) Technische Hoogeschool te Bandoeng-en, eta Ingenieur titulua («ir» laburtua, herbeheretar motako ingeniari titulua) lortu zuen 1926an. Bandungen ikasten ari zela, Sukarnok harreman sentimental bat izan zuen Inggit Garnasih-rekin, Sanoesiren emaztearekin, ikasle gisa bizi zen pentsioaren jabea. Inggit Sukarno baino hamahiru urte zaharragoa zen. 1923ko martxoan, Sukarno Siti Oetarengandik banandu zen Inggitekin ezkontzeko (Sanoesi senarragandik ere dibortziatu baitzen). Gero, Sukarno Inggitengatik banandu, eta Fatmawatirekin ezkondu zen.

Sukarnok hainbat hizkuntza menderatzen zituen, eta hori atipikoa zen herrialdeko elite txiki kultuaren artean ere. Javako haurtzaroko sunderaz gain, balinera eta indonesiera ziren nagusi, eta bereziki trebea zen nederlanderarekin. Alemanez, ingelesez, frantsesez, arabieraz eta japonieraz ere moldatzen zen, guztiak ere HBSn irakatsita. Bere memoria fotografiko eta buru goiztiarrak lagundu zion^[17].

Sukarno, bere ikasketetan, oso modernoa zen, bai arkitekturan, bai politikan. Ez zituen aintzat hartzen Javako feudalismo tradizionala, atzeratua eta Herbehereen okupazioaren eta ustiapenaren pean herrialdea erortzearen erruduna zena, ez eta mendebaldeko herrialdeek eragindako inperialismoa ere, «gizakiak beste gizaki batzuek esplotatzea». Horren errua herbeheretarren mendeko indonesiarren pobrezia sakona eta hezkuntza-maila apala zuen. Indonesiarren artean harrotasun nazionalista sustatzeko, Sukarnok ideia horiek interpretatu zituen janzkeran, hiriburuaren (azkenean Jakarta) hirigintza-plangintzan eta politika sozialistan, nahiz eta bere arte modernoaren aldeko gustua ez zuen pop musikara zabaldu. Koes Bersaudara kartzelatu zuen, naiz emakumezale fama izan, ustez dekadenteak ziren letrengatik. Sukarnoren aburuz, modernitatea itsua zen arrazari, garbia eta dotorea bere estiloan, eta antiinperialista^[18].

Arkitektura karrera

Sukarno & Anwari enpresa

1926an, graduatu ondoren, Sukarnok eta Anwari unibertsitateko lagunak Sukarno & Anwari arkitektura-estudioa sortu zuten Bandungen, plangintza-zerbitzuak eta kontratistak eskaintzen zituena. Sukarnoren obra arkitektonikoen artean nabarmentzen da Preanger (1929) hotelaren eraikin berritua. Charles Prosper Wolff Schoemaker herbeheretar arkitekto ezagunaren laguntzaile gisa aritu zen. Sukarnok etxe pribatu asko ere diseinatu zituen: Jalan Gatot Subrogoton, Jalan Palasari eta Jalan Dewi Sartika Bandungen. Geroago, lehendakari gisa, Sukarnok arkitekturan jarraitu zuen diseinatuz Aldarrikapenaren Monumentua eta haren alboko Gedung Pola monumentua, Jakartan; Gaztediaren Monumentua (Tugu Muda) Semarangen; Alun-Aluni Monumentua Malangen; Heroien Monumentua Surabayan; eta Palangka Rayako hiri berria Erdialdeko Kalimantanen.

Biografia

Sukarno Javako eskolako maisu baten eta Bulelengeko haren emazte balitarraren semea zen. Surabayan jaio zen, Ekialdeko Javako hirian, Ekialdeko Herbeheretar Indietan, baina haurtzaroa zenbait lekutan igaro zuen, hala nola Mojokerto, Tulungagung eta Blitar. 1916an, Aitak, bigarren hezkuntzako eskola batera joateko Surabayara bidali zuenean, Tjokroaminotorekin elkartu zen, independentista izango zenarekin. 1921ean, Technische Hogeschoolen (Bandungeko Goi Eskola Teknikoa) hasi zen ikasten, eta, 1925ean, graduatu egin zen. Ingeniaritza zibila ikasi, eta, arkitekturan, jarri zuen arreta, harekin bideratu baitzuen bere bizitza.

1927an, Indonesia Herbehereen mende zegoela, Alderdi Nazionalista sortu zuen, eta Herbehereetako gobernuak atxilotu egin zuen horregatik; 1942an, Bigarren Mundu Gerran, japoniarrek askatu egin zuten. 1945ean, gerra amaitu zenean, Indonesiako burujabetasuna deklaratu zuen, eta errepublika sortu berriaren lehendakari hautatua izan zen. Herbehereekin liskar handiak izan zituen hasieran, ez baitzuten 1949 arte Indonesiaren burujabetasuna aitortu. Gainera, Estatu berriaren filosofia eta ideologia pankasilarekin asmatu zituen.

Sukarnok sistema autoritario bat ezarri zuen, eta, neurri bitxien artean, indar politiko eta sozialen arteko (armada, eskuin muturra, alderdi komunista, etab.) oreka bilatzen saiatu zen. 1959an, «demokrazia gidatua» ezarri zuen^[19]. Bere jarrera nazionalistak bultzatuta, Malaysiako Federazioa sortzearen aurka agertu zen 1963an, eta, 1965ean, Indonesia NBEtik atera zuen^[20][21].

Jugoslavia, Frantzia, Sobiet Batasuna, Mexiko, Kuba, Estatu Batuak, Italia, Txina eta Japonia bisitatu zituen.

Kolonialismoaren aurkako politika egin zuen, eta Hirugarren Munduko buru nagusietako bat izan zen. Barne-politikari dagokionez, ahalmen guztiak, politikoak nahiz militarrak, eskuratuz joan zen, eta 1963an, biziarteko lehendakari-titulua hartu zuen; 1965ean, ordea, militarrak haren aurka matxinatu ziren, eta gobernutik bota zuten. Guztiarekin ere, hil ondoren, independentziaren heroitzat hartua izan zen.

1965-1966 bitartean, Suharto jenerala izan zen Indonesiako sarraskiaren egile nagusia. Sukarnoren laguntza taktikoa zuen Indonesiako Alderdi Komunistaren (PKI) pixkanakako hazkundea zela eta eta 1965eko irailaren 30ean PKIk estatu-kolpea emateko saiakera huts egin ondoren, Indonesiako Alderdi Komunistako 500.000 lagun baino gehiago hil zituen, bai eta beste talde batzuetakoak ere, hala nola hinduistak, kristauak, musulman moderatuak edo gutxiengo txinatarra. Sarraski horren ondoren, PKI, 1960ko hamarkadan hirugarren alderdi komunista handiena, ia erabat desagertuta geratu zen; 1966ko martxoan, Suhartok boterea uztera behartu zuen Sukarno, eta, azkenik, 1967an, lehendakaritza bere esku uztera behartu zuen Sukarno. Komunisten sarraskiek 1967ra arte jarraitu zuten herrialdeko toki batzuetan, eta Suhartoren errepresioak hurrengo urteetan ere jarraitu zuen. Sukarno isolatuta eta etxean atxilotuta bizi izan zen Jakartan hil zen arte, 1970eko ekainaren 21ean.

Erreferentziak

Irakurketa gehiago

• (Ingelesez) Bob Hering, 2001, Soekarno, architect of a nation, 1901–1970, KIT Publishers Amsterdam, ISBN 90-6832-510-8, KITLV Leiden, ISBN 90-6718-178-1
• (Ingelesez) Jones, Matthew. "US relations with Indonesia, the Kennedy-Johnson transition, and the Vietnam connection, 1963–1965". Diplomatic History 26.2 (2002): 249–281. online
• (Ingelesez) Brands, H.W. "The limits of Manipulation: How the United States didn't topple Koesno Sosrodihardjo". Journal of American History 76.3 (1989): 785–808. online
• (Ingelesez) Hughes, John (2002), The End of Sukarno – A Coup that Misfired: A Purge that Ran Wild, Archipelago Press, ISBN 981-4068-65-9
• (Ingelesez) Oei Tjoe Tat, 1995, Memoar Oei Tjoe Tat: Pembantu Presiden Soekarno (The memoir of Oei Tjoe Tat, assistant to President Sukarno), Hasta Mitra, ISBN 979-8659-03-1 (banned in Indonesia)
• (Ingelesez) Lambert J. Giebels, 1999, Soekarno. Nederlandsch onderdaan. Biografie 1901–1950. Biography part 1, Bert Bakker Amsterdam, ISBN 90-351-2114-7
• (Ingelesez) Lambert J. Giebels, 2001, Soekarno. President, 1950–1970, Biography part 2, Bert Bakker Amsterdam, ISBN 90-351-2294-1 geb., ISBN 90-351-2325-5 pbk.
• (Ingelesez) Lambert J. Giebels, 2005, De stille genocide: de fatale gebeurtenissen rond de val van de Indonesische president Soekarno, ISBN 90-351-2871-0
• (Ingelesez) Legge, John David. (2003). Sukarno: A Political Biography. Singapore: Archipelago Press, 101–102 or. ISBN 978-981-4068-64-2..
• (Ingelesez) Ricklefs, M.C.. (1991). A History of Modern Indonesia since c. 1300. MacMillan ISBN 0-333-57690-X..
• Panitia Nasional Penyelenggara Peringatan HUT Kemerdekaan RI ke-XXX (National Committee on 30th Indonesian Independence Anniversary), 1979, 30 Tahun Indonesia Merdeka (I: 1945–1949) (30 Years of Independent Indonesia (Part I:1945–1949)), Tira Pustaka, Jakarta

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Sukarno

• i
• e
• a

Indonesiako presidenteak

• Sukarno
• Suharto
• Bacharuddin Jusuf Habibie
• Abdurrahman Wahid
• Megawati Sukarnoputri
• Susilo Bambang Yudhoyono
• Joko Widodo