Punt van Reide

**Punt van Reide**
Schiereiland van Nederland

Punt van Reide rond 1930
Locatie
Land	Nederland
Provincie	Groningen
Locatie	Termunten
Coördinaten	53° 18′ NB, 7° 5′ OL
Algemeen
Inwoners	0
Landgebruik	Natuurgebied
Foto's

De Punt van Reide anno 2011

Uitzicht op de punt vanachter een geschutssokkel uit de Tweede Wereldoorlog

Later afgebroken sluis bij de Punt van Reide

De Punt van Reide is een Nederlands schiereilandje dat behoort tot de gemeente Eemsdelta en ligt tussen de Dollard en de Eems nabij Termunten.

Morfologie en geschiedenis

De Punt van Reide is een restant van de oeverwal van de Eems die door de stormvloeden niet is verdwenen. In het door de zee weggeslagen gebied van Reiderland lagen twee dorpen, Oosterreide en Westerreide. Volgens de 17e-eeuwse historicus Ubbo Emmius liep de Reider Ee (het verlengde van de Westerwoldse Aa) tussen beide dorpen Ooster- en Westerreide door. De beroemde Duitse abdij Werden aan de Roer had sinds de negende eeuw enkele bezittingen in dit gebied, waaronder het patronaatsrecht van de kerk van Oosterreide. Beide dorpen hadden een borg, in Oosterreide bevond zich bovendien een Dominicanessenklooster. Oosterreide is omstreeks 1530 in de golven verdwenen. Westerreide bestond tot het einde van de 16e eeuw; restanten van het dorp zijn nog in de bodem aanwezig.

Van 1580 tot 1594 lagen er op de Punt van Reide twee versterkte schansen, de één rond het kerkhof en de kerk van Westerreide en de ander 240 m verder aan de zeekant, gebouwd door de Spaansgezinde troepen om het handelsverkeer op Eems en Dollard te beschermen. De kerk van Westerreide bleef tot 1589 intact, Oosterreide was al veel eerder verdwenen. Op 24 juni 1589 werden beide schansen door graaf Willem Lodewijk veroverd. Ze werden vervolgens omgebouwd tot één goed verdedigbare schans met vier bastions, de Reiderschans.

De Punt van Reide bleef tot ver in de 19e eeuw bewoond door enkele vissers en dijkwerkers. De nederzetting stond bekend als het gehucht Reide. Tot het begin van de 19e eeuw vond hier op Tweede Pinksterdag een jaarmarkt plaats - de zogenaamde Reidermarkt. Op de plek van het vroegere dorp stond een huis dat in 1867 werd gesloot. Het voormalige kerkhof deed nog in 1837 dienst als begraafplaats voor drenkelingen. Hier had men eerder een middeleeuwse sarcofaag opgegraven. In de uiterste hoek van de landpunt, op de plek van de (tweede) schans, stonden twee huizen, waarvan de eerste in 1842 werd afgebroken; het laatste huis verdween na 1885.

In de Tweede Wereldoorlog stond op de Punt van Reide zwaar Duits geschut opgesteld om de riviermond en de aan de overzijde van de Eems gelegen haven van Emden te verdedigen. Later werden deze bunkers en barakken iets verplaatst richting het gehucht Fiemel. Hiervan zijn delen bewaard gebleven.

Het huidige schiereiland bestaat grotendeels uit kwelders. Aan het eind bevinden zich enkele wierden.

Sluis en natuur

In de jaren 1970 werd voor 30 miljoen gulden op de Punt een sluizencomplex aangelegd, dat water zou ontvangen van het aan te leggen buitendijkse Dollardkanaal. Dit kanaal is uiteindelijk vanwege milieubezwaren nooit aangelegd en de sluis is afgebroken.

De Punt van Reide is tegenwoordig natuurgebied waartoe ook de Breebaartpolder behoort en is in beheer bij Het Groninger Landschap.

Westelijkste deel van de Punt van Reide. Rechts de dijk die diende voor de westelijke afsluiting van de vroegere sluis
Punt van Reide vanaf de dijk rond de polder Breebaart

Literatuur

Jan Abrahamse, 'De Punt van Reide', in: Noorderbreedte 21 (1997), nr. 4, 32-36
Egge Knol, 'Nooit verdwenen Dollardland', in: Karel Essink (red.), Stormvloed 1509. Geschiedenis van de Dollard, Groningen: Stichting Verdronken Geschiedenis 2013, p. 117-126
F.J. Klee, Geschichtliches und Kirchengeschichtliches aus Ostfriesland, dl. 1, Leer 1989
Jean-Denis Lepage, Vestingen en schansen in Groningen, Utrecht 1994
Paul Paris, 'In vogelvlucht - de Punt van Reide', in: Noorderbreedte 88 (1993), p. 88
A.J. Smith, 'Verlies en aanwinst van land in de provincie Groningen gedurende de negentiende eeuw', in: Bijdragen tot de kennis van de provincie Groningen en omgelegen streken 1 (1901) 3e/4e stuk, p. 225-284
G.A. Stratingh en G.A. Venema, De Dollard. Groningen 1855
[Jacob] T[ilbusscher], ‘De landpunt Reide’, in: Nieuwsblad van het Noorden, 8 augustus 1931, pp. 13-14
K. Zeeman, 'Vroegere bewoning van de landpunt van Reide', in: Tijdschrift van het Koninklijk Nederlandsch Aardrijkskundig Genootschap 2e reeks 67 (1950), p. 531

Externe links

Natuurkaart: de Punt van Reide
Groninger Archieven: zes lezingen over de geschiedenis van de Punt van Reide, 17 maart 2016
- deel 1: Egge Knol: Een inleiding
- deel 3: Albert Buurska: Strijd en strategie
- deel 4: Egge Knol: Het Thule
- deel 5: Koos de Vries & Egge Knol, Bodemonderzoek met grondradar
Stichting Verdronken Geschiedenis: Punt van Reide volgens Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN)
Beheersverordening gemeente Delfzijl: Punt van Reide (2015)
De verhalen van Groningen: Emmy Wagenaar, Geheimen van de Punt van Reide (met kaart 1738)
Theodorus Beckering, Kaart van dijk en kustgebied tussen Termunterzijl en de Punt van Reide, 1748-1767