Granit
![]() | Ten artykuł od 2010-02 wymaga zweryfikowania podanych informacji: patrz dyskusja sekcja „poprawić”. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
![]() | Ten artykuł dotyczy rodzaju skały. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa. |
Granit (wł. – granito od łac. granum – ziarno) – głębinowa kwaśna skała o budowie jawnokrystalicznej, zbudowana z kwarcu, skalenia potasowego i plagioklazu oraz biotytu.
Własności
Struktura i tekstura
Granit ma strukturę jawnokrystaliczną, najczęściej średniokrystaliczną (średnioziarnistą), rzadziej grubokrystaliczną (gruboziarnistą) lub drobnokrystaliczną (drobnoziarnistą), niekiedy porfirowatą, teksturę bezkierunkową (bezładną), niekiedy ukierunkowaną.
Barwa
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/UKR_Winnica%2C_kosc_Marii_Panny%2C_2019.09.04%2C_fot_Ivonna_Nowicka_%2815%29_corr.jpg/220px-UKR_Winnica%2C_kosc_Marii_Panny%2C_2019.09.04%2C_fot_Ivonna_Nowicka_%2815%29_corr.jpg)
Granit przybiera różne barwy, najczęściej szare, jasnoszare, niekiedy prawie białe, białoróżowe, zielone, czerwone, ciemnoszare i inne.
Gęstość
Gęstość granitu waha się od 2,65[1] do 2,75 g/cm³.
Skład mineralny
Głównymi minerałami granitu są ortoklaz, plagioklaz, kwarc i biotyt. Ponadto w skład granitu mogą wchodzić: muskowit i amfibole (hornblenda, barkevikit, arfvedsonit, riebeckit), rzadziej pirokseny (hipersten, diopsyd, diallag, egiryn). W niewielkich ilościach występują minerały akcesoryczne: apatyt, cyrkon, monacyt, ksenotym, turmalin, beryl, tytanit, rutyl, anataz, magnetyt, allanit, fluoryt, granat i inne.
Diagram klasyfikacyjny
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/QAPF-diagram-granit.svg/400px-QAPF-diagram-granit.svg.png)
Według definicji zaproponowanej przez podkomisję Międzynarodowej Unii Nauk Geologicznych (IUGS) granit jest skałą zawierającą 80–100% objętościowych minerałów głównych: kwarcu, skaleni alkalicznych i plagioklazu w proporcjach przedstawionych na diagramie klasyfikacyjnym (rys. obok) oraz 0–20% objętościowych minerałów akcesorycznych. Wśród minerałów głównych zawartość kwarcu powinna stanowić 20–60% objętościowych skały, a udział skaleni alkalicznych powinien wynosić 35–90% objętościowych całkowitej zawartości skaleni w skale. Na diagramie klasyfikacyjnym QAPF granit zajmuje pole 3 (czasami dzielone na granit A, syenogranit i granit B, monzogranit).
Typy granitu
- I
- S
- A
- M
Cios
Granit odznacza się wyraźnym ciosem, zwykle w trzech prostopadłych kierunkach, co ułatwia jego wietrzenie, a także eksploatację.
Wietrzenie
Wietrzejąc tworzy charakterystyczne skałki, owalne lub kuliste bloki skalne, głowy cukru, niekiedy gołoborza, a w warunkach wietrzenia w zimnym i wilgotnym klimacie – „kaszę granitową”. Specyficznym utworem wietrzeniowym są kociołki wietrzeniowe, zwane dawniej misami ofiarnymi.
Występowanie
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/PL_granit_z%C5%82o%C5%BCa.png/300px-PL_granit_z%C5%82o%C5%BCa.png)
Na świecie
Granit jest najpospolitszą skałą magmową. Występuje w utworach wszystkich er i na wszystkich kontynentach.
W Polsce
W Polsce granity występują na powierzchni ziemi na Dolnym Śląsku i ziemi kłodzkiej oraz w Tatrach, natomiast w głębokim podłożu również w pasie od Zawiercia do Krakowa i w północno-wschodniej Polsce. Masywy dolnośląskie, to: masyw karkonoski, masyw strzegomski, masyw strzeliński, masyw kłodzko-złotostocki, masyw kudowski, masyw Żulowej.
W Polsce obecnie granity eksploatowane są z masywów: karkonoskiego, strzelińskiego i strzegomskiego (Strzegom-Sobótka), natomiast w przeszłości wszystkie granity były wydobywane w niewielkich kamieniołomach.
Według danych Państwowego Instytutu Geologicznego na koniec 2018 r. w Polsce było 77 udokumentowanych złóż granitu. Z tego 58 znajduje się na obszarze masywu strzegomskiego. Spośród nich 36 jest aktualnie eksploatowanych[2].
Zastosowanie
Ze względu na dostępność dużych bloków, łatwość cięcia i polerowania, walory estetyczne oraz wytrzymałość i kwasoodporność jest używany w budownictwie jako kamień budowlany (bloki, krawężniki, kostka, grys) i dekoracyjny (płyty okładzinowe).
Granit jest wykorzystywany w sporcie żużlowym: stanowi nawierzchnię toru, która w dużym stopniu zmniejsza przyczepność kół, przez co sport ten staje się widowiskowy. Jak również w curlingu, jako materiał do produkcji kamieni curlingowych.
Odmiany
- granit napisowy (granit hebrajski)[3] – zawiera tzw. przerosty pismowe charakterystyczne dla stref kontaktowych pegmatytów ze skałą macierzystą (występują przeważnie w kwaśnych skałach magmowych), dający po wypolerowaniu rysunek przypominający pismo runiczne lub hebrajskie
- granit karkonoski
- granit strzegomski
- granit strzeliński
- granit rapakiwi (granit Rapakivi)
- Adamellit
Galeria
-
-
- Wypreparowany plagioklaz w granicie strzelińskim
- Granit porfirowy rapakivi w formie eratyka
- Zwietrzała powierzchnia obtoczonego eratyka, granit porfirowy rapakivi
- Granit vanga red, Skandynawia
- Prekambryjski granit vanga red, Skandynawia
- Przerosty pismowe w pegmatycie granitowym
- Granit o fluidalnej teksturze z płynięcia z piroalmandynem. Widoczne także zbliźniaczenia skalenia potasowego.
- Granit orbikularny rapakivi
Zobacz też
Informacje w projektach siostrzanych |
![]() |
![]() |
- granit karkonoski
- skały magmowe
- przegląd zagadnień z zakresu geologii
Przypisy
- ↑ Basic Rock Mechanics. Webpages.sdsmt.edu. [dostęp 2010-05-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-02)].
- ↑ Tomasz Pawlik, Agata Pacławska-Pawlik: Strzegom - granitowe serce Polski, [w:] "Sudety" nr 1/2020 (172), styczeń-luty 2020, s. 22-25
- ↑ Rodzaje granitu - sprawdź, jaka jest odmiana granitu [online], RR Granity, 19 lipca 2019 [dostęp 2020-02-06] .
Linki zewnętrzne
- Kamienie budowlane w Polsce
- Britannica: science/granite
- Universalis: granit, granites-et-rhyolites
- ЕСУ: 26828
- NE.se: granit-(rapssort)
- Uppslagsverket Finland ID: Granit
- SNL: granitt
- Catalana: 0112756
- DSDE: granit