Helena Rubinstein

Helena Rubinstein
Chaja Rubinstein
Ilustracja
Imię i nazwisko urodzenia

Chaja

Data i miejsce urodzenia

25 grudnia 1872
Podgórze, Kraków

Data i miejsce śmierci

1 kwietnia 1965
Nowy Jork

Zawód, zajęcie

założycielka koncernu kosmetycznego Helena Rubinstein Inc.

Multimedia w Wikimedia Commons
Jeden z wielu domów zamieszkiwanych przez rodzinę Heleny Rubinstein przy ul. Szerokiej 14 (zielona fasada) na krakowskim Kazimierzu
Akcja spółki Helena Rubinstein założonej w Streetsville w Kanadzie w 1929 roku, podpisana m.in. przez wiceprezes Helenę Rubinstein

Helena Rubinstein, właśc. Chaja Rubinstein (ur. 25 grudnia 1872[1] w Podgórzu pod Krakowem, zm. 1 kwietnia 1965 w Nowym Jorku)[2] – polska bizneswoman żydowskiego pochodzenia, mecenas sztuki, innowator i twórca nowoczesnej kosmetologii, założycielka przedsiębiorstwa Helena Rubinstein Inc., jedna z najbogatszych kobiet swojej epoki.

Życiorys

Urodziła się w żydowskiej rodzinie w podkrakowskim Podgórzu, jako najstarsza z ośmiorga dzieci Hercla Naftalego Rubinsteina i Gitel Scheindel Silberfeld[3]. Ojciec był drobnym kupcem[4]. Wkrótce po jej urodzeniu rodzina przeniosła się na Kazimierz[4].

Edukację zakończyła na szkole powszechnej na Kazimierzu[4]. W latach 90. XIX wieku wyjechała do rodziny w Wiedniu, po czym w 1897 roku na statku „Prinz Regent Luitpold” wyemigrowała do Australii[5]. Prawdopodobnie wtedy zmieniła imię (podpisała się na liście pasażerów jako Helena Juliet Rubinstein)[4]. Pracowała jako niania, kelnerka, a później zaczęła sprzedawać krem pod marką Valaze, wyprodukowany rzekomo według receptury matki[4]. Po kilku latach, już jako obywatelka Australii, wróciła do Europy, otwierając salony kosmetyczne kolejno w Londynie i Paryżu. W 1915 roku przeniosła się do Stanów Zjednoczonych, do Nowego Jorku, gdzie mieszkała do śmierci w 1965 roku[6].

Wprowadziła ma rynek kremy przeciwzmarszczkowe, z filtrem, z witaminami, a także otworzyła SPA[7]. Stosowała również nowoczesne metody sprzedaży i marketingu, m.in. angażowała do promowania swoich kosmetyków znane aktorki[7]. Skutecznie konkurowała z Elizabeth Arden[7].

Kolekcjonerka i mecenas sztuki, wspierała polskich twórców takich jak: Elie Nadelman, czy Alicja Halicka. W jej zbiorach można było znaleźć prace impresjonistów i postimpresjonistów (Auguste'a Renoira, Claude’a Moneta, Alfreda Sisleya i Edgara Degasa), kubistów (Pabla Picassa, Juana Grisa, Georges’a Braque’a, Louisa Marcoussisa czy Ossipa Zadkina) i innych nowoczesnych twórców, takich jak: Paul Klee, Fernand Léger, Roger de la Fresnaye, André Derain oraz Henri Matisse. Ważną część jej zgromadzonych dział stanowiły realizacje surrealistów, w szczególności Salvadora Dalego, ale także dzieł Joana Miró, Pavla Tchelitchewa, Giorgia de Chirico, Marca Chagalla, Maxa Ernsta[8]. Część z nich kupiona została w celu prezentacji w salonach kosmetycznych, w szczególności ceniła rodaka Eliego Nadelmana[9].

Uważana za jedną z najbogatszych kobiet w historii[10]. Pozostawiła majątek szacowany na 100 mln dolarów[7].

W 2015 roku powstał spektakl słowno - muzyczny zatytułowany „Chaja&Edith”. Wykonany został kilkukrotnie przez Artis Symphony Orchestra[11] między innymi w Teatrze im. Adama Mickiewicza w Cieszynie oraz w Teatrze Polskim w Bielsku - Białej[12]. Tekst scenariusza przetłumaczony został na język francuski, dzięki czemu Helenę Rubinstein mogli poznać również mieszkańcy odległego francuskiego departamentu zamorskiego La Réunion[13].

W 2022 roku w Żydowskim Muzeum Galicja na Kazimierzu w Krakowie otwarta została pierwsza polska wystawa poświęcona tej postaci[14].

Życie prywatne

W 1908 roku wyszła za mąż w Londynie za Edwarda Titusa, amerykańskiego Żyda polskiego pochodzenia, tak jak ona urodzonego w Podgórzu[15]. Małżeństwo miało dwóch synów Roy’a Valentine’a i Horacego[7]. Po rozwodzie, w 1938 roku poślubiła młodszego o 20 lat gruzińskiego księcia, Artchila Gourielli-Tchkonia[7].

Przypisy

  1. ↑ LindyL. Woodhead LindyL., Helena Rubinstein i Elizabeth Arden: barwy wojenne, Warszawa: Świat Książki, 2004, ISBN 978-83-7391-349-3  (pol.).
  2. ↑ PatrickP. O'Higgins PatrickP., Madame, Nowy Jork: The Viking Press, 1971, ISBN 670-44530-4  (ang.).
  3. ↑ Helena Rubinstein i jej historia. Jak wybitna krakowianka podbiła świat [online], www.onet.pl [dostęp 2022-11-22]  (pol.).
  4. ↑ a b c d e Joanna Podgórska. Zrobiona z kremu i tuszu. „Polityka”, s. 69, 1−7 lutego 2023. 
  5. ↑ TomaszT. Kobylański·WYDARZENIA· TomaszT., Helena Rubinstein i jej historia. Jak podbiła świat wybitna krakowianka? [online], Magazyn WhiteMAD - moda, architektura, design w jednym miejscu, 22 listopada 2022 [dostęp 2022-11-22]  (pol.).
  6. ↑ Helena Rubinstein. Pierwsza dama piękna - Muzeum Żydowskie [online], galiciajewishmuseum.org [dostęp 2024-04-23]  (pol.).
  7. ↑ a b c d e f Joanna Podgórska. Zrobiona z kremu i tuszu. „Polityka”, s. 71, 1−7 lutego 2023. 
  8. ↑ JoannaJ. Gożejewska JoannaJ., Sztuka nowoczesna i reklama w działalności Heleny Rubinstein, [w:] Tomasz F. deT.F. Rosset, AgnieszkaA. Kluczewska-Wójcik, AldonaA. Tołysz (red.), Kolekcjonerstwo polskie XX i XXI wieku, Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, 2015 .
  9. ↑ MagdalenaM. Furmanik-Kowalska MagdalenaM., Elie Nadelman : w poszukiwaniu piękna ... : [wystawa, Wejman Gallery, Warszawa, 10 maja - 10 września 2022, Warszawa 2022, ISBN 978-83-963329-1-2, OCLC 1351644418 [dostęp 2022-12-08] .
  10. ↑ Cosmetics: The Beauty Merchant, Time, 9 kwietnia 1965 [dostęp 2011-06-02] [zarchiwizowane z adresu 2012-10-25]  (ang.).
  11. ↑ Artis Symphony Orchestra | orkiestra symfoniczna [online], Artis Symphony Orch. [dostęp 2023-12-28]  (pol.).
  12. ↑ „Chaja&Edith” w Teatrze im. A. Mickiewicza - Silesia Kultura - Informator kulturalny. Śląsk bogaty w wydarzenia, imprezy, wystawy [online], www.silesiakultura.pl [dostęp 2023-12-28] .
  13. ↑ Chaja & Edith [online], www.azenda.re [dostęp 2023-12-28]  (fr.).
  14. ↑ https://dziendobry.tvn.pl/gorace-tematy/helena-rubinstein-poczatki-historii-marki-6366443
  15. ↑ Joanna Podgórska. Zrobiona z kremu i tuszu. „Polityka”, s. 70, 1−7 lutego 2023. 

Linki zewnętrzne

  • Kosmetyki marki Helena Rubinstein
  • ViolettaV. Szostak ViolettaV., Helena Rubinstein [online], Wysokie Obcasy, gazeta.pl, 30 lipca 2007 [dostęp 2009-04-09] .
  • Jewish Virtual Library: Biografia Heleny Rubinstein (ang.)
  • Helena Rubinstein w bazie Find a Grave (ang.)
  • Magdalena Furmanik-Kowalska, Sztuka a biznes. O relacji Heleny Rubinstein i Eliego Nadelmana
  • Baza wiedzy o przedsiębiorstwie Heleny Rubinstein https://www.cosmeticsandskin.com/companies/helena-rubinstein.php [dostęp 2023-03-01] (ang.)
  • Artykuł w Juedische Allgemeine dot. Rubinstein i pierwszej polskiej wystawy o niej https://www.juedische-allgemeine.de/juedische-welt/die-grande-dame-der-kosmetik/?q=helena%20rubinstein [dostęp 2023-03-01] (niem.)
  • Artykuł w magazynie Vogue https://www.vogue.pl/a/wystawa-w-zydowskim-muzeum-galicja-helena-rubinstein-pierwsza-dama-piekna [dostęp 2023-03-01] (pol.)
  • ISNI: 0000000116049798
  • VIAF: 20475904
  • ULAN: 500347499
  • LCCN: nr94005023
  • GND: 118750089
  • NDL: 00971216
  • LIBRIS: 64jmr28q4hgwg5v
  • BnF: 135344213
  • SUDOC: 050522981
  • NKC: jn20000701538
  • BNE: XX5287315
  • NTA: 071547339
  • BIBSYS: 14008164
  • Open Library: OL1914814A
  • PLWABN: 9810569007005606
  • NUKAT: n2002034587
  • J9U: 987007267364305171
  • CONOR: 296744803
  • Britannica: biography/Helena-Rubinstein
  • NE.se: helena-rubinstein
  • SNL: Helena_Rubinstein
  • DSDE: Helena_Rubinstein
  • identyfikator w Hrvatska enciklopedija: 53596