Izabella Horodecka

Ten artykuł od 2024-04 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Izabella Maria Horodecka

„Teresa”

podpułkownik
Data i miejsce urodzenia	1 maja 1908 Moskwa
Data i miejsce śmierci	1 kwietnia 2010 Warszawa
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Krajowa
Główne wojny i bitwy	kampania wrześniowa powstanie warszawskie
Późniejsza praca	Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze
Odznaczenia

Izabella Maria Horodecka ps. „Teresa” (ur. 18 kwietnia^?/1 maja 1908 w Moskwie, zm. 1 kwietnia 2010 w Warszawie) – podpułkownik Wojska Polskiego, oficer Armii Krajowej, dama Orderu Virtuti Militari, uczestniczka powstania warszawskiego, działaczka Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego (PTTK), podróżniczka, współpracowniczka Polskiego Związku Kajakowego (PZKaj).

Życiorys

Urodziła się 1 maja 1908 w Moskwie, w rodzinie Władysława Malkiewicza i Genowefy z domu Werakso. Była starszą siostrą Ireny (1911–2004).

Wspólnie z siostrą pobierała nauki na trzyosobowych, prywatnych polskich kompletach. W 1918 zdała egzamin wstępny do 1 klasy polskiej szkoły, którą prowadziła Anna Jakubowska^[1]. W tym samym roku wraz z rodziną przeniosła się do Wilna, a rok później, w związku z wojną polsko-bolszewicką, do Warszawy, gdzie ukończyła Gimnazjum Żeńskie Anny Jakubowskiej, które zostało przeniesione z Moskwy. W 1927 na Uniwersytecie Warszawskim rozpoczęła studia historyczne^[1]. Uprawiała wioślarstwo w ramach AZS. Po dwóch latach przeniosła się do pomaturalnej Szkoły Handlowej, którą ukończyła w 1931, a następnie przez kilka miesięcy pracowała w Związku Zakładów Ubezpieczeń Społecznych Pracowników Umysłowych^[1]. 1 stycznia 1932 wyszła za Zygmunta Horodeckiego (ur. 1906), młodszego brata Leona i przerwała pracę. W 1933 razem z mężem wyjechała na Śląsk, a do Warszawy powrócili w 1937, w związku z przeniesieniem męża do pracy w Ministerstwie Sprawiedliwości^[1].

W 1938 ukończyła Kurs Sióstr Sanitarnych Polskiego Czerwonego Krzyża i odbyła praktykę w Szpitalu Ujazdowskim. 24 sierpnia 1939 została zmobilizowana i przydzielona do Samodzielnego Zespołu Chirurgicznego Nr 13 Szpitala Ujazdowskiego, a następnie Szpitala Polowego Nr 104, w których pełniła funkcję siostry operacyjnej^[1]. 6 września 1939 po raz ostatni widziała swego męża, który wraz z pozostałymi pracownikami Ministerstwa Sprawiedliwości został ewakuowany z miasta. Szpital został ewakuowany do Trembowli, a Izabella pracowała w nim do 30 października 1939. Była świadkiem jak władze sowieckie aresztowały personel szpitala, który razem z przebywającymi w nim żołnierzami wywieziono do ZSSR^[1]. Udało jej się razem z dr W. Jastrzębskim, który jako jedyny został pozostawiony w szpitalu, wyprowadzić część rannych z którymi 7 listopada 1939 dotarli do Warszawy. W styczniu 1940 zaczęła pracować jako księgowa w kawiarni artystów filmowych przy ul. Złotej 7, a współwłaścicielką lokalu była jej siostra Irena. Pracowała również dodatkowo w Przedsiębiorstwie Transportowo-Budowlanym inż. J. Przybylskiego, które wraz z jego filiami w Brześciu i Baranowiczach osłaniało działalność dywersyjną „Wachlarza”^[2]. Zaprzysiężona w kwietniu 1942 w Armii Krajowej pod ps. „Teresa”. Samochodami przedsiębiorstwa w którym pracowała, pomagała organizować przerzuty ludzi, broni i materiały wybuchowe za Bug. 3 października 1942 aresztowana przez gestapo i przesłuchiwana na Szucha, ale wkrótce została zwolniona^[2]. Brała udział w przygotowaniu odbicia więźniów w Pińsku. 17 marca 1943 przeniesiono ją służbowo do referatu 993/W, Oddziału Wykonawczego Wydziału Bezpieczeństwa i Kontrwywiadu Oddziału II KG AK, którym dowodził porucznik Leszek Kowalewski ps. „Twardy”. Została kierowniczką kobiecej grupy wywiadowczej w składzie: U. Nowakiewicz „Mira”, H. Gołaszewska „Hanka , J. Idzikowska „Ewa”, Danuta Hibner „Nina” i Z. Rusecka „Teresa” ^[2]. Uczestniczyła w akcjach likwidacyjnych, a jej zadaniem było m.in. przygotowanie likwidacji W. Mostowicz, która była agentką gestapo zamieszanej w aresztowanie gen. Stefana Roweckiego „Grota”, a także konfidentów gestapo Gołębiowskiego i Lubarskiego oraz Leitgebera pełniącego funkcję szefa sekcji wypadowej warszawskiej Kripo^[2]. Również do jej zadań należało przenoszenie na miejsce akcji broni i dokumentów, które odbierała po ich zakończeniu. Rannych po akcjach opatrywała, a także dawała im schronienie. Ukrywała również Żydówkę w swoim mieszkaniu znajdującym się na Saskiej Kępie, a także wiele innych zagrożonych osób, przechowywała w nim broń i odbywały się tam również zajęcia podchorążówki^[2].

Uczestniczyła w powstaniu warszawskim, podczas którego walczyła jako łączniczka i dowódca patrolu sanitarnego w 1 kompanii „Zemsta” baonu „Pięść” zgrupowania „Radosław”, a także brała udział w obronie Woli i Starego Miasta. 10 sierpnia walcząc na Stawkach została ranna, a po raz drugi 17 sierpnia na Starym Mieście^[2]. 2 września przedostała się kanałami na Żoliborz, a dwa dni później dotarła do Puszczy Kampinoskiej. 29 września 1944 została ranna po raz trzeci podczas walk pod Jaktorowem. 25 października 1944 w czasie pacyfikacji Drzewicy aresztowano ją i uwięziono w Tomaszowie Mazowieckim, a następnie przeniesiono do obozu w Częstochowie^[2]. Chciano wywieźć ją na roboty do Niemiec, ale z powodu ran nie nadawała się do wywózki, a po wręczeniu łapówki została zwolniona. 4 listopada 1944 powróciła do Drzewicy, gdzie została łączniczką dowódcy oddziału partyzanckiego AK do dowództwa AK, które przebywało w Grodzisku Mazowieckim. Pełniąc powierzoną jej funkcję została 16 grudnia 1944 ponownie ciężko ranna pod Grójcem. Przebywała w szpitalu w Piasecznie, ale wciąż ciężko chora, 29 stycznia 1945 wróciła do Warszawy^[2].

16 marca 1945 mając rękę w gipsie zatrudniła się w Biurze Odbudowy Stolicy, a następnie jako sekretarka w Społecznym Przedsiębiorstwie Budowlanym, a w 1949 w Przedsiębiorstwie Zaopatrzenia Sprzętowego Budownictwa w Warszawie^[2]. W tym samym roku wstąpiła do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, (następnie Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych, a od 1991 do Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej i od 2002 do Klubu Kawalerów Virtuti Militari). Od 1961 pracowała w Ministerstwie Budownictwa, a w 1968 przeszła na emeryturę. Próbowała wyjechać do Wielkiej Brytanii, później do USA, do przebywającego tam męża, ale dopiero w 1957 po raz pierwszy otrzymała paszport^[2].

Po wojnie zaczęła uprawiać kajakarstwo, które było jej pasją. Uczestniczyła w spływach i organizowała liczne imprezy. Członek Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego od 1953 r. Posiadała uprawnienia przodownika turystyki kajakowej I stopnia, instruktora Polskiego Związku Kajakowego, strażnika ochrony przyrody. Była sekretarzem i wiceprzewodniczącą Komisji Turystyki Kajakowej Okręgu Mazowieckiego PTTK w Warszawie, współzałożycielką Warszawskiego Klubu Wodniaków oraz członkiem Klubu Przodowników Turystyki Kajakowej "Retman" PTTK w Warszawie. Weszła w skład Komisji Turystyki Kajakowej Zarządu Głównego PTTK w latach 1969–1985. Była organizatorką i głównym sędzią spływów kajakowych w kraju i zagranicą na szlakach nizinnych i górskich. Była wychowawcą wielu pokoleń kajakarzy, wykładowczynią na kursach dla przodowników turystyki kajakowej. Była aktywną działaczką na rzecz rozwoju turystyki kajakowej w środowisku młodzieży. Zainicjowała wprowadzenie nowych odznak w turystyce kajakowej. Przyczyniła się do uporządkowania i ujednolicenia systemu weryfikacji odznak. Zaangażowana była również w działalność Polskiego Związku Kajakowego. Odbywała liczne podróże. W 1992 wydano książkę z opisanymi przez nią wspomnieniami z okresu 1939–1945. Decyzją nr 497/Komb. z 11 kwietnia 2008 Minister Obrony Narodowej na wniosek Klubu Kawalerów Orderu Wojennego Virtuti Militari mianował ją na stopień majora^[3]. Przed śmiercią awansowana została na podpułkownika.

Zmarła 1 kwietnia 2010 w swoim mieszkaniu na Saskiej Kępie. Pochowana na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 346-1-1)^[4].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 12997^[5] – Londyn, 11 listopada 1945
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (na wniosek PZKaj) – Warszawa, 9 października 1998
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (na wniosek PTTK) – Warszawa, 29 czerwca 1983
• Krzyż Walecznych trzykrotnie – Londyn, 30 grudnia 1949
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami – Warszawa, 11 grudnia 1965
• Krzyż Partyzancki – Warszawa, 20 grudnia 1966
• Krzyż Armii Krajowej – Londyn, 25 sierpnia 1969
• Medal Wojska czterokrotnie – Londyn, 25 września 1969
• Medal za Warszawę 1939–1945 – Warszawa, 12 marca 1973
• Warszawski Krzyż Powstańczy – Warszawa, 13 stycznia 1982
• Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939” – Warszawa, 25 sierpnia 1982
• Medal 10-lecia Polski Ludowej – Warszawa, 17 stycznia 1955
• Medal 40-lecia Polski Ludowej – Warszawa, 22 lipca 1984

Odznaki i tytuły honorowe

• Odznaka Grunwaldzka – Warszawa, 17 stycznia 1974
• Odznaka Partyzancka uczestnika walk Grupy Kampinos AK w 1944 roku z najeźdźcą niemieckim – Warszawa, 1978
• Odznaka Pamiątkowa Zgrupowania „Radosław” za udział w walkach powstańczych – Warszawa, 2 października 1979
• Odznaka za Zasługi dla Związku Bojowników o Wolność i Demokrację – Warszawa, 9 marca 1987
• Złota Odznaka Warszawskiego Klubu Wodniaków – Warszawa, 11 lutego 1964
• Srebrna Odznaka PTTK – Warszawa, 25 listopada 1966
• Odznaka Honorowa Oddziału Stołecznego PTTK – Warszawa, 9 lutego 1968
• Złota Odznaka PTTK – Warszawa, 16 kwietnia 1969
• Odznaka „Zasłużony dla turystyki w województwie warszawskim” – Warszawa, 15 kwietnia 1972
• Odznaka „Zasłużony Działacz Turystyki” w stopniu złotym – Warszawa, 27 maja 1974
• Odznaka honorowa „Zasłużony dla Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych” – Warszawa, 7 maja 1975
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego – Warszawa, 1978
• Medal z okazji 25-lecia WKW-PTTK – Warszawa, 17 lutego 1979
• Odznaka „25 lat w PTTK” – Warszawa, 16 stycznia 1980
• Złota Honorowa Odznaka Polskiego Związku Kajakowego – Warszawa, 6 listopada 1980
• Medal 60-lecia Polskiego Związku Kajakowego – Warszawa, 6 sierpnia 1988
• Tytuł Członka Honorowego Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego – Warszawa, 27 października 1989
• Medal 70-lecia Polskiego Związku Kajakowego – Warszawa, 6 listopada 1998
• Tytuł Honorowego Członka Polskiego Związku Kajakowego – Warszawa, styczeń 2001

Przypisy

Bibliografia

• Elżbieta Zawacka: Słownik biograficzny kobiet odznaczonych orderami wojennymi Virtuti Militari T II. Toruń: Fundacja „Archiwum i Muzeum Pomorskiej Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek” T II, 2005, s. 63−65. ISBN 83-88693-08-5.
• Dla wielu była Pierwszą Damą. rp.pl, 2010-04-05. [dostęp 2010-10-08].
• Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa [Dostęp 2023-03-16]