Józef Warszewicz

Data i miejsce urodzenia

8 września 1812
Wilno

Data i miejsce śmierci

29 grudnia 1866
Kraków

Specjalność: botanika

Multimedia w Wikimedia Commons

Józef Warszewicz (ur. 8 września 1812 w Wilnie, zm. 29 grudnia 1866 w Krakowie) – polski podróżnik, botanik^[1] i ogrodnik.

Rodzina

Według tradycji jednym z przodków Warszewicza był Szwed, adiutant Gustawa Adolfa.^{[potrzebny przypis]} Warszewicz nie założył rodziny i nie posiadał własnych dzieci. Opiekował się natomiast dziećmi swego przedwcześnie zmarłego brata: Antonim i Anną.

Edukacja, kariera

Pod koniec lat 20. studiował na Uniwersytecie Wileńskim. Studia porzucił na wieść o wybuchu Powstania listopadowego i wstąpił do polskiej armii. Po upadku powstania emigruje^[2], początkowo osiadł w Prusach, a następnie studiował w Berlinie i Poczdamie. Z polecenia Aleksandra Humboldta brał udział w ekspedycji naukowej do Ameryki Środkowej w latach 1845-1850 oraz do Ameryki Południowej w 1850-1853. Wzbogacił wiele kolekcji muzealnych (m.in. UJ) o zbiory florystyczne, ornitologiczne, herpetologiczne i malakologiczne.

Po spektakularnych osiągnięciach naukowych wrócił do kraju i osiadł w Krakowie. Od 1854 był pracownikiem Ogrodu Botanicznego w Krakowie, powiększając jego zbiory o około 10 tysięcy gatunków roślin. Specjalizował się w roślinach storczykowatych.

Od 1865 był członkiem czynnym miejscowym Towarzystwa Naukowego Krakowskiego^[3].

Jest pochowany na cmentarzu Rakowickim, w kw. 9.

Upamiętnienie

Jego nazwiskiem nazwano ponad 40 gatunków i 3 rodzaje roślin, m.in. Warszewiczia, Warscewiczella, Warscaea, Canna warszewiczii i Stanhopea warszewicziana^[4]
Wincenty Pol napisał wiersz poświęcony Józefowi Warszewiczowi i jego działalności,
Józef Warszewicz jest patronem ulicy w Swoszowicach, dzielnicy Krakowa.
Jest też patronem Zespołu Szkół w Prószkowie (k. Opola) - dawnego Zespołu Szkół Rolniczych z Technikum Ogrodniczym^[5].
Wkrótce po śmierci wystawiono Józefowi Warszewiczowi pomnik, który usytuowany jest na terenie krakowskiego Ogrodu Botanicznego w pobliżu budynku Obserwatorium Astronomicznego, w cieniu dereni Śniadeckiego. Autorem rzeźby był Franciszek Wyspiański. Pomnik przedstawia popiersie Warszewicza, które zostało umieszczone na skromnym, czworobocznym postumencie o szerszej podstawie. Do postumentu została przymocowana tablica z wyrytymi słowami wiersza Wincentego Pola, treści następującej:

O Litwo, święta Matko Warszewicza.

Jakże ci błogo w cieniu tych wawrzynów,

Którego blasku Ojczyźnie użycza

Poczciwa chwała Twych wybranych Synów!

Uczniu Jundziłła! obiegłeś dwa światy,

Aby z zdobyczą wrócić do swych progów

I jak syn wierny czarownymi kwiaty

Osypać ołtarz Twych domowych Bogów.

Kwiat - to niewiele, ale kto da więcej -

I czy dla Ciebie to, Matko, nie jedno?

Byle Cię tylko kochać najgoręcej,

To Ty nie wzgardzisz i ofiarą biedną.

To nasza wiara, że nic nie przepada,

Co jak ofiara na ołtarz się składa.

Niech więc kwiatami pamięć syna słynie,

Który port stały znalazł w tej dziedzinie.

Pomnik Józefa Warszewicza był pierwszym monumentem ustawionym na terenie publicznych ogrodów w Krakowie^[6].

Przypisy

↑ StanisławS. Zieliński StanisławS., Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich : podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci - pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni, Warszawa: Inst. Wyd. Ligi Morskiej i Kolonialnej, 1933, s. 579 .
↑ StanisławS. Zieliński StanisławS., Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich : podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci - pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni, Warszawa: Inst. Wyd. Ligi Morskiej i Kolonialnej, 1933, s. 580 .
↑ Piotr Köhler: Botanika w Towarzystwie Naukowym Krakowskim, Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Umiejętności (1815-1952).. Kraków 2002.
↑ The Plant List. The Kew Gardens. [dostęp 2011-09-21]. (ang.).
↑ Józef Warszewicz patron naszej szkoły. Zespół Szkół im. Józefa Warszewicza w Prószkowie. [dostęp 2014-04-26].
↑ Marek Żukow-Karczewski, Dawne pomniki Krakowa. Pomnik Józefa Warszewicza, "Echo Krakowa", 27 II 1991 r., nr 41 (13353).