Nagroda Literacka Unii Europejskiej

Nagroda Literacka Unii Europejskiej – nagroda ustanowiona w grudniu 2008 r. przez Parlament Europejski. Biorą w niej udział 34 kraje uczestniczące w programie unijnym „Kultura”^[1]. Celem nagrody jest zwrócenie uwagi na kreatywność i różnorodność współczesnej literatury europejskiej, promowanie obiegu literatury w Europie oraz zwiększanie zainteresowania dziełami literackimi z innych krajów.

Procedura przyznawania nagrody

Kraje uczestniczące w projekcie zostały podzielone na trzy grupy liczące po jedenaście lub dwanaście krajów. Polska znalazła się w pierwszej grupie, z Austrią, Chorwacją, Francją, Węgrami, Irlandią, Włochami, Litwą, Norwegią, Portugalią, Słowacją i Szwecją.

Nagrody są przyznawane w trzyletnich transzach. Każdego roku biorą w niej udział pisarze z innej z trzech grup krajów. Wszyscy zwycięzcy z krajów należących do danej grupy są laureatami nagrody. W trzyletnim cyklu funkcjonowania Nagrody będzie więc aż 34 laureatów. W 2009 r. przyznano Nagrodę dla pierwszej grupy krajów, w której znajduje się m.in. Polska. Każdy z laureatów Nagrody otrzymuje 5 tys. euro, ponadto uczestniczy w promocjach organizowanych w Brukseli oraz na międzynarodowych Targach Książki we Frankfurcie nad Menem.

W każdym z tych państw powołano narodowe jury, które przedstawiło nominacje i wybrało zwycięzcę z danego kraju.

W 2022 wprowadzono zmianę w organizacji nagrody. Po raz pierwszy siedmioosobowe europejskie jury wyłoniło jednego zwycięzcę, któremu towarzyszyło pięć wyróżnień. Skutkiem tego z organizacji wycofała się Rada Pisarzy Europejskich, uznając nowe zasady za dyskryminujące dla języków mniejszościowych^[2].

Polscy kandydaci do Europejskiej Nagrody Literackiej

2009^[3]

• Dawid Bieńkowski, Nic, Wydawnictwo W.A.B.
• Jacek Dehnel, Lala, Wydawnictwo W.A.B.
• Jacek Dukaj, Lód, Wydawnictwo Literackie
• Ignacy Karpowicz, Cud, Wydawnictwo Czarne
• Artur Daniel Liskowacki, Mariasz, wyd. Forma
• Dorota Masłowska, Paw królowej, wyd. Lampa i Iskra Boża
• Krzysztof Niewrzęda, Wariant do sprawdzenia, wyd. Forma
• Daniel Odija, Niech to nie będzie sen, Wydawnictwo Literackie
• Tomasz Piątek, Pałac Ostrogskich, Wydawnictwo W.A.B.
• Janusz Rudnicki, Chodźcie, idziemy, Wydawnictwo W.A.B.
• Krzysztof Varga, Nagrobek z lastryko, Wydawnictwo Czarne
• Michał Witkowski, Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej, Wydawnictwo W.A.B.

2019^[4]

• Anna Cieplak, Lekki bagaż, wyd. Znak Literanova
• Marta Dzido, Frajda, Wydawnictwo Ha!art
• Jarosław Maślanek, Góra miłości, Wydawnictwo W.A.B.

2023^[5]

• Łukasz Barys, Jeśli przecięto cię na pół, Wydawnictwo Cyranka
• Sabina Jakubowska, Akuszerki, Grupa Wydawnicza Relacja
• Maria Karpińska, Ucichło, Grupa Wydawnicza Foksal
• Marta Kozłowska, Berdyczów, Wydawnictwo Ha!art
• Piotr Siemion, Bella, ciao, Wydawnictwo Filtry

Wszyscy laureaci

2009

Na pierwszej uroczystości wręczenia Europejskiej Nagrody Literackiej, która odbyła się w październiku 2009 r. w Brukseli, nagrody wręczono dwunastu równorzędnym laureatom^[6].

• Austria: Paulus Hochgatterer, Die Suesse des Lebens
• Chorwacja: Mila Pavićević, Djevojčica od leda i druge bajke
• Francja: Emmanuelle Pagano, Les Adolescents troglodytes, wyd. pol. Nastoletni troglodyci
• Węgry: Szécsi Noémi, Kommunista Monte Cristo
• Irlandia: Karen Gillece, Longshore Drift, wyd. pol. Dryft
• Włochy: Daniele Del Giudice, Orizzonte mobile
• Litwa: Laura Sintija Cerniauskaité, Kvėpavimas ¡ marmurą
• Norwegia: Carl Frode Tiller, Innsirkling, wyd. pol. Osaczenie
• Polska: Jacek Dukaj, Lód
• Portugalia: Dulce Maria Cardoso, Os Meus Sentimentos
• Słowacja: Pavol Rankov, Stalo sa prvého septembra (alebo inokedy), wyd. pol. Zdarzyło się pierwszego września (albo kiedy indziej)
• Szwecja: Helena Henschen, I skuggan av ett brott, wyd. pol. W cieniu zbrodni

2010

• Belgia: Peter Terrin, De Bewaker
• Cypr: Myrto Azina Chronides, To Peirama
• Dania: Adda Djørup, Den mindste modstand, wyd. pol. Najsłabszy opór
• Estonia: Tiit Aleksejev, Palveränd
• Finlandia: Riku Korhonen, Lääkäriromaani, wyd. pol. Powieść lekarska
• Niemcy: Iris Hanika, Das Eigentliche, wyd. pol. Istota rzeczy
• Luksemburg: Jean Back, Amateur
• Rumunia: Răzvan Rădulescu, Teodosie cel Mic
• Słowenia: Nataša Kramberger, Nebesa v robidah: roman v zgodbah, wyd. pol. Niebo w jeżynach. Powieść w opowiadaniach
• Hiszpania: Raquel Martínez-Gómez, Sombras de unicornio
• Macedonia: Goce Smiłewski, Сестрата на Зигмунд Фројд, wyd. pol. Siostra Zygmunta Freuda

2011

• Bułgaria: Kalin Terziyski, Има ли кой да ви обича
• Czechy: Tomáš Zmeškal, Milostný dopis klínovým písmem, wyd. pol. List miłosny pismem klinowym
• Grecja: Kostas Hatziantoniou, Agrigento, wyd. pol. Agrigento
• Islandia: Ófeigur Sigurðsson, Jon
• Łotwa: Inga Zolude, Mierinājums Ādama kokam, wyd. pol. Ukojenie dla drzewa Adama
• Liechtenstein: Iren Nigg, Man wortet sich die Orte selbst
• Malta: Immanuel Mifsud, Fl-Isem tal-Missier (tal-iben)
• Czarnogóra: Andrej Nikolaidis, Sin, wyd. pol. Syn
• Holandia: Rodaan Al Galidi, De autist en de postduif, wyd. pol. Nie wysyłaj mnie do Staphorst
• Serbia: Jelena Lengold, Vašarski Mađioničar, wyd. pol. Jarmarczny kuglarz
• Turcja: Çiler İlhan, Sürgün
• Wielka Brytania: Adam Foulds, The Quickening Maze

2012

• Austria: Anna Kim, Die gefrorene Zeit, wyd. pol. Zamrożony czas
• Chorwacja: Lada Žigo, Rulet
• Francja: Laurence Plazenet, L’amour Seul
• Węgry: Viktor Horváth, Török Tükör, wyd. pol. Tureckie lustro
• Włochy: Emanuele Trevi(inne języki), Qualcosa di Scritto
• Litwa: Giedra Radvilavičiūtė, Siąnakt aš Miegosiu Prie Sienos, wyd. pol. Dzisiaj śpię od ściany
• Norwegia: Gunstein Bakke, Maud og Aud: Ein Roman om Trafikk
• Polska: Piotr Paziński, Pensjonat
• Portugalia: Afonso Cruz, A Boneca de Kokoschka, wyd. pol. Kukła Kokoschki
• Słowacja: Jana Beňová, Cafe Hyena: Plán odprevádzania, wyd. pol. Café Hiena. Plan odprowadzania
• Szwecja: Sara Mannheimer(inne języki), Handlingen, wyd. pol. Poziom zero

2013

• Belgia: Isabelle Wéry, Marilyn Désossée, wyd. pol. Bezkostna Marilyn
• Bośnia i Hercegowina: Faruk Šehić, Knjiga o Uni, wyd. pol. Książka o Unie
• Cypr: Emilios Solomou, Hμερολóγιο μιας απιστίας, wyd. pol. Dziennik zdrady
• Dania: Kristian Bang Foss, Døden kører audi, wyd. pol. Śmierć jeździ audi
• Estonia: Meelis Friedenthal, Mesilased
• Finlandia: Katri Lipson, Jäätelökauppias, wyd. pol. Sprzedawca lodów
• Niemcy: Marica Bodrožić, Kirschholz und alte Gefühle
• Luksemburg: Tullio Forgiarini, Amok – Eng Lëtzebuerger Liebeschronik
• Macedonia: Lidija Dimkovska, Резервен живот
• Rumunia: Ioana Pârvulescu, Viaţa începe vineri, wyd. pol. Życie zaczyna się w piątek
• Słowenia: Gabriela Babnik, Sušna doba
• Hiszpania: Cristian Crusat, Breve teoría del viaje y el desierto, wyd. pol. Krótka teoria podróży i pustyni

2014

• Albania: Ben Blushi, Otello, Arapi i Vlorës
• Bułgaria: Milen Ruskov, Възвишение, wyd. pol. Wzniesienie
• Czechy: Jan Němec, Dějiny světla, wyd. pol. Historia światła
• Grecja: Makis Tsitas, Μάρτυς μου ο Θεός, wyd. pol. Bóg mi świadkiem
• Islandia: Oddný Eir, Jarðnæði
• Łotwa: Jānis Joņevs, Jelgava '94, wyd. pol. Jełgawa '94
• Liechtenstein: Armin Öhri, Die dunkle Muse: Historischer Kriminalroman
• Malta: Pierre J. Mejlak, Dak li l-Lejl Iħallik Tgħid, wyd. pol. Co pozwala powiedzieć noc
• Czarnogóra: Ognjen Spahić, Puna glava radosti, wyd. pol. Głowa pełna radości
• Holandia: Marente de Moor, De Nederlandse maagd, wyd. pol. Holenderska dziewczyna
• Serbia: Uglješa Šajtinac, Sasvim skromni darovi, wyd. pol. Całkiem skromne prezenty
• Turcja: Birgül Oğuz, Hah, wyd. pol. Ha!
• Wielka Brytania: Evie Wyld, All the Birds, Singing

2015

• Austria: Carolina Schutti, Einmal muss ich über weiches Gras gelaufen sein
• Chorwacja: Luka Bekavac, Viljevo
• Francja: Gaëlle Josse, Le dernier gardien d'Ellis Island, wyd. pol. Ostatni strażnik z Ellis Island
• Węgry: Edina Szvoren, Nincs , és ne is legyen, wyd. pol. Nie ma i lepiej, żeby nie było
• Irlandia: Donal Ryan, The Spinning Heart, wyd. pol. Dwadzieścia jeden uderzeń serca
• Włochy: Lorenzo Amurri, Apnea
• Litwa: Undinė Radzevičiūtė, Žuvys ir drakonai
• Norwegia: Ida Hegazi Høyer, Unnskyld
• Polska: Magdalena Parys, Magik
• Portugalia: David Machado, Índice Médio de Felicidade, wyd. pol. Średni współczynnik szczęścia
• Słowacja: Svetlana Žuchová, Obrazy zo života M.
• Szwecja: Sara Stridsberg, Beckomberga - ode till min familj, wyd. pol. Beckomberga. Oda do mojej rodziny

2016

• Belgia: Christophe Van Gerrewey, Op de Hoogte^[7]
• Bośnia i Hercegowina: Tanja Stupar-Trifunović, Satovi u majčinoj sobi, wyd. pol. Zegary w pokoju matki
• Cypr: Antonis Georgiou, Ένα Άλπουμ Ιστορίες, wyd. pol. Album z opowieściami
• Dania: Bjørn Rasmussen, Huden er det elastiske hylster der omgiver hele legemet
• Estonia: Paavo Matsin, Gogoli disko, wyd. pol. Gogolowe disco
• Finlandia: Selja Ahava, Taivaalta tippuvat asiat, wyd. pol. Rzeczy, które spadają z nieba
• Niemcy: Benedict Wells, Vom Ende der Einsamkeit, wyd. pol. Koniec samotności
• Luksemburg: Gast Groeber, All Dag verstoppt en aneren
• Rumunia: Claudiu M. Florian, Vârstele jocului. Strada Cetăţiieli
• Słowenia: Jasmin B. Frelih, Na / pol, wyd. pol. Na pół
• Hiszpania: Jesús Carrasco, La tierra que pisamos
• Republika Macedonii: Nenad Joldeski, Секој со своето езеро

2017

Zwycięzcy zostali ogłoszeni 21 kwietnia 2017 roku^[8]

• Albania: Rudi Erebara, Epika e yjeve të mëngjesi
• Bułgaria: Ina Vultchanova, Остров Крах, wyd. pol. Wyspa Krach
• Republika Czeska: Bianca Bellová, Jezero, wyd. pol. Jezioro
• Grecja: Kallia Papadaki, Δενδρίτες, wyd. pol. Dendryty
• Islandia: Halldóra K. Thoroddsen, Tvöfalt gler
• Łotwa: Osvalds Zebris, Gaiļu kalna ēnā
• Malta: Walid Nabhan, L-Eżodu taċ-Ċкрики
• Czarnogóra: Aleksandar Bečanović, Arcueil
• Holandia: Jamal Ouariachi, Een Honger, wyd. pol. Głód
• Serbia: Darko Tuševljaković, Jaz
• Turcja: Sine Ergün, Baştankara
• Wielka Brytania: Sunjeev Sahota, The Year of the Runaways

2018

W 2018 roku Europejska Nagroda Literacka obchodziła swoje 10. urodziny. Aby uczcić tę okazję, EUPL zorganizowała konkurs pisarski otwarty wyłącznie dla wszystkich poprzednich 108 zwycięzców EUPL^[9].

A European Story: EUPL Winners Write Europe wyłoniło 5 zwycięzców:

• Luksemburg: Jean Back, Europäesch Wolleken
• Macedonia Północna: Lidija Dimkovska, Кога заминав од „Карл Либкнехт“
• Luksemburg: Gast Groeber, Aktuelle Wetterwarnung: überwiegend dichter Nebel
• Serbia: Jelena Lengold, Jasmin i smrt
• Rumunia: Ioana Pârvulescu, O voce

2019

Zwycięzcy zostali ogłoszeni 22 maja 2019 roku^[10][11].

• Austria: Laura Freudenthaler, Geistergeschichte, wyd. pol. Opowieść o duchach
• Finlandia: Piia Leino, Taivas, wyd. pol. Niebo
• Francja: Sophie Daull, Au grand lavoir, wyd. pol. Do pralni
• Węgry: Réka Mán-Várhegyi, Mágneshegy, wyd. pol. Magnetyczna góra
• Gruzja: Beqa Adamashvili, ამ რომანში ყველა კვდება
• Grecja: Nikos Chryssos, Kenourgia Mera
• Irlandia: Jan Carson, The Fire Starters
• Włochy: Giovanni Dozzini, E Baboucar guidava la fila, wyd. pol. Babukar szedł przodem
• Litwa: Daina Opolskaitė, Dienų piramidės, wyd. pol. Piramidy dni
• Polska: Marta Dzido, Frajda
• Rumunia: Tatiana Țîbuleac, Grădina de sticlă
• Słowacja: Ivana Dobrakovová, Matky a kamionisti
• Ukraina: Haśka Szyjan, За спиною, wyd. pol. Za plecami
• Wielka Brytania: Melissa Harrison, All Among The Barley

2020

Zwycięzcy zostali ogłoszeni 19 maja 2020 roku^[12].

• Belgia: Nathalie Skowronek, La carte des regrets
• Bośnia i Hercegowina: Lana Bastašić, Uhvati zeca, wyd. pol. Złap zająca
• Chorwacja: Maša Kolanović, Poštovani kukci i druge jezive priče
• Cypr: Stavros Christodoulou, Τη μέρα που πάγωσε ο ποταμός (Ti méra pou págose o potamós)
• Dania: Asta Olivia Nordenhof, Penge på lommen
• Estonia: Mudlum (Made Luiga), Poola poisid
• Niemcy: Matthias Nawrat, Der traurige Gast
• Kosowo: Shpëtim Selmani, Libërthi i dashurisë
• Luksemburg: Francis Kirps, Die Mutationen
• Czarnogóra: Stefan Bošković, Ministar
• Macedonia Północna: Петар Андоновски (Petar Andonovski), Страв од варвари
• Norwegia: Maria Navarro Skaranger, Bok om sorg
• Hiszpania: Irene Solà, Canto jo i la muntanya balla, wyd. pol. Ja śpiewam, a góry tańczą

2021

Zwycięzcy zostali ogłoszeni 18 maja 2021 roku^[13].

• Albania: Enkel Demi (pseudonim: Tom Kuka), Flama
• Armenia: Aram Pachyan, P/F
• Bułgaria: Georgi Bardarov, Absolvo te
• Czechy: Lucie Faulerová, Smrtholka
• Islandia: Sigrún Pálsdóttir, Delluferðin
• Łotwa: Laura Vinogradova, Upe
• Malta: Lara Calleja, Kissirtu kullimkien
• Holandia: Gerda Blees, Wij zijn licht
• Portugalia: Frederico Pedreira, A Lição do Sonâmbulo
• Serbia: Dejan Tiago Stanković, Zamalek
• Słowenia: Anja Mugerli, Čebelja družina
• Szwecja: Maxim Grigoriev, Europa
• Tunezja: Amine Al Ghozzi, Zendali leila 14 janvi 2011

2022

Zwycięzcy zostali ogłoszeni 22 kwietnia 2022 roku^[14][15].

Zwycięzca:

• Gruzja: Iva Pezuashvili, Bunk'eri, wyd. pol. Zsyp

Wyróżnieni:

• Belgia: Gaea Schoeters, Trofee
• Bosnia i Hercegowina: Slađana Nina Perković, U Jarku
• Irlandia: Tadhg Mac Dhonnagáin, Madame Lazare
• Hiszpania: Jacobo Bergareche, Los días perfectos
• Ukraina: Eugenia Kuzniecowa, Спитайте Мієчку, wyd. pol. Nim dojrzeją maliny

Pozostali nominowani:

• Austria: Peter Karoshi, Zu den Elefanten
• Grecja: Takis Kampylis, Γενικά Συμπτώματα
• Włochy: Daniele Mencarelli, Semper tornare
• Litwa: Tomas Vaiseta, Ch.
• Macedonia Północna: Vladimir Jankovski, Скриени желби, немирни патувања
• Norwegia: Kjersti Anfinnsen, Øyeblikk for evigheten, wyd. pol. Chwile wieczności
• Rumunia: Raluca Nagy, Teo de la 16 la 18
• Słowacja: Richard Pupala, Ženy aj muži, zvieratá

Jury: Koukla MacLehose (przewodnicząca), Julia Angelin, Kristīne Pīkenena, Thomas Überhoff, Georgi Gospodinow, Sonia Draga^[16].

2023

Zwycięzcy zostali ogłoszeni 28 kwietnia 2023 roku^[17][18].

Zwycięzca:

• Chorwacja: Martina Vidaić, Stjenice

Wyróżnieni:

• Cypr: Hari N. Spanou, Φυλάκιο
• Estonia: Tonis Tootsen, Ahvide pasteet. Ühe ahvi mälestusi ja mõtteid
• Finlandia: Iida Rauma, Hävitys
• Francja: Maud Simonnot, L’heure des oiseaux
• Kosowo: Ag Apolloni, Kësulëkuqja, përrallë për të rritur

Pozostali nominowani:

• Armenia: Lusine Kharatyan, Ս Ր ԱՎ Պ
• Czarnogóra: Ilija Đurović, Sampas
• Czechy: Ondřej Štindl, Tolik popela
• Liechtenstein: Anna Ospelt, Fruhe pflanzung
• Luksemburg: Jeff Schinker, Ma vie sous les tentes
• Polska: Sabina Jakubowska, Akuszerki
• Szwecja: Marit Kapla, Kärlek på svenska

Jury: Andrij Kurkow, Henrik Francke, Imre Barna, Koukla MacLehose, Sharon Galant, Sheila O’Reilly, Svetlozar Zhelev^[19].

2024

Zwycięzcy zostali ogłoszeni 4 kwietnia 2024 roku^[20].

Zwycięzca:

• Dania: Theis Ørntoft, Jordisk

Wyróżnieni:

• Bułgaria: Todor Todorov, Хагабула
• Niemcy: Deniz Utlu, Vaters Meer
• Islandia: María Elísabet Bragadóttir, Sápufuglinn
• Holandia: Sholeh Rezazadeh, Ik ken een berg die op me wacht
• Słowenia: Tina Vrščaj, Na Klancu

Pozostali nominowani^[21]:

• Malta: Aleks Farrugia, Ir-Re Borg
• Tunezja: Arbia Braham, جبل الملح
• Serbia: Bojan Krivokapić, Vila Fazanka
• Łotwa: Daina Tabūna, Raganas
• Portugalia: Gabriela Ruivo, Lei da gravidade
• Węgry: Puskás Panni, Megmenteni bárkit
• Albania: Rita Petro, Lindur së prapthi

Jury: Andrij Kurkow, Elena Loewenthal, Kostas Spatharakis, Daniel Medin, Aurélie Bontout Roche, Raluca Selejan, Tauno Vahter^[22].

Przypisy