Pafos

Pafos

Πάφος

Widok na port i nabrzeże
Państwo	Cypr
Dystrykt	Pafos
Powierzchnia	18,09 km²
Wysokość	72 m n.p.m.
Populacja (2021) • liczba ludności	37 297
Nr kierunkowy	+357 26
Kod pocztowy	8010−8049
Położenie na mapie Cypru Pafos
34°46′34,0627″N 32°25′35,4374″E/34,776129 32,426510
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Pafos^[a]

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Cypr
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	III, IV
Numer ref.	79
Region[b]	Europa i Ameryka Północna
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1980 na 4. sesji
↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Pafos (gr. Πάφος) − miasto i gmina (gmina miejska) w Republice Cypryjskiej, w dystrykcie Pafos^[1], na południowo-zachodnim wybrzeżu Cypru. Zajmuje obszar o powierzchni 18,09 km², a w 2021 r. było zamieszkiwane przez 37 297 osób^[2], co czyniło je czwartym pod względem liczby ludności miastem kraju. Jeden z dwóch największych i najważniejszych ośrodków turystycznych wyspy (obok Ajia Napy).

W starożytności istniały tu dwie osady: Pafos Palaia (starogr. Πάφος Παλαιά – Stare Pafos), usytuowane na wschód od współczesnego miasta, w pobliżu obecnej wsi Kuklia i późniejsze Pafos Nea (starogr. Πάφος Νέα – Nowe Pafos), znajdujące się w obszarze dzisiejszego Pafos, w jego południowo-zachodniej części. Nazwa miasta miała pochodzić od imienia herosa-eponima – Paphosa, syna Pigmaliona. Palepafos wg Iliady miał założyć Agapenor, król Tegei, wódz wojsk arkadyjskich w czasie wyprawy na Troję, w drodze powrotnej. Według mitologii greckiej u wybrzeży Pafos narodziła się z morskiej piany bogini miłości − Afrodyta.

W 2017 r. Pafos było Europejską Stolicą Kultury. W mieście rozwinął się przemysł odzieżowy, obuwniczy oraz spożywczy^[3].

Historia miasta

Ślady bytności człowieka na obszarze dzisiejszego Pafos, jak i całego Cypru, sięgają neolitu. Palepafos, zlokalizowane na wschód od obecnego miasta, założono prawdopodobnie w XIV w. p.n.e. Uważa się, że od samego początku istniał tu silny kult Afrodyty (wywodzący się zapewne z przedgreckiego kultu płodności, ogólnie przyjęta teoria mówi o obcym, niegreckim pochodzeniu kultu Afrodyty). W Palepafos istniała poświęcona jej słynna na cały świat grecki świątynia, którą zbudowano już w XII w. p.n.e. Nowe Pafos, powstałe w obrębie dzisiejszego miasta, założono pod koniec IV wieku p.n.e. W epoce hellenistycznej znacznie przybrało na znaczeniu, stając się w II wieku p.n.e. stolicą całego Cypru. Szczyt rozwoju osiągnęło pod rządami Rzymu (który objął kontrolę nad wyspą w 58 p.n.e.), będąc centrum politycznym i administracyjnym Cypru^[4]. Na początku IV wieku Pafos zostało zniszczone przez trzęsienie ziemi. Miasto odbudowano, nie odzyskawszy jednak dawnej świetności, a stolica została przeniesiona do również odbudowanej Salaminy^[4].

W średniowieczu, najpierw w rękach Bizancjum, później łacinników i Wenecjan, wreszcie Turków Osmańskich, miasto niemal zupełnie straciło dawne znaczenie, zaś prym wiodły porty Larnaka, Kirenia i Famagusta, natomiast rolę głównego ośrodka administracyjnego wyspy przejęła Nikozja. W 1103 r. w Pafos przebywał w drodze do Ziemi Świętej król Danii Eryk I, który tutaj zmarł^[5] i został pochowany w lokalnej bazylice (kościół uległ zniszczeniu podczas trzęsienia ziemi). Obecnie na tym miejscu znajduje się tablica pamiątkowa ku czci króla^[6]. Sytuacja Pafos jako mało ważnego miasteczka nie zmieniła się pod rządami Brytyjczyków, ani po odzyskaniu niepodległości przez Cypr w latach 60. XX wieku. Dopiero interwencja Turcji w 1974 r., a w konsekwencji utrata takich miast jak Kirenia i Famagusta przez Republikę Cypryjską na rzecz Cypru Północnego skłoniła rząd południowocypryjski do inwestycji w Pafos, dzięki czemu miasto jest dziś ważnym kurortem wypoczynkowym południowej części wyspy.

Polskie wykopaliska w Pafos

Polska ekspedycja archeologiczna Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW pod kierownictwem profesora Kazimierza Michałowskiego rozpoczęła prace w czerwcu 1965 r. Na stanowiskach w południowo-zachodniej części Pafos odkryto marmurowe rzeźby Asklepiosa oraz czczonej w mieście Artemidy. Odkryto też skarb srebrnych monet z okresu Filipa Arridajosa i Aleksandra Wielkiego. Następnym kierownikiem polskich ekspedycji archeologicznych został profesor Wiktor Andrzej Daszewski (1971–2007), kolejnym doktor Henryk Meyza (2008–2019). Oprócz prac wykopaliskowych polska ekspedycja prowadzi prace rekonstrukcyjne i konserwatorskie w Pafos. Systematycznie odkrywana jest ogromna rezydencja antyczna (120 metrów długości i 80 szerokości) ze względu na znajdującą się w pałacu mozaikę przedstawiającą walkę Tezeusza z Minotaurem zwana Willą Tezeusza. W 2011 r. badania w Pafos rozpoczął także Zakład Archeologii Klasycznej Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, pod kierunkiem prof. dr hab. Ewdoksii Papuci-Władyki pod nazwą Paphos Agora Project. Jego celem było odnalezienie hellenistycznej agory stolicy wyspy, która znajdowała się przypuszczalnie pod rzymską. W 2015 r., projekt wszedł w nowy etap realizacji, którego celem było zbadanie i rekonstrukcja przestrzeni publicznej agory oraz infrastruktury i działalności ekonomicznej miasta z zastosowaniem metod interdyscyplinarnych^[7]. Od 2020 r. na stanowisku rozpoczyna się wspólny polski projekt konsorcjum naukowego złożonego z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW i Politechniki Warszawskiej pod kierunkiem prof. Ewdoksii Papuci-Władyki: „MA-P Maloutena i Agora w planie urbanistycznym Pafos: Modelowanie miejskiego krajobrazu stolicy hellenistycznego i rzymskiego Cypru”^[8].

Zabytki

Bogactwo zabytków z praktycznie każdej epoki istnienia Pafos stało się przyczyną wpisania miasta na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO. Do ważniejszych zabytków zaliczają się:

• Park archeologiczny Nea Pafos
• Grobowce Królewskie – starożytna nekropolia
• Zamek w Pafos – zamek bizantyjski z XIII wieku
• Starożytne mozaiki rzymskie na terenie parku archeologicznego w Domu Tezeusza i Ajona^[9]
• kościół Agia Kyriaki Chrysopolitissa z kamieniem, przy którym według tradycji biczowano św. Pawła (Pręgierz św. Pawła)^[10]

Klimat

Pafos znajduje się w strefie klimatu subtropikalnego^[11][12] typu śródziemnomorskiego^[13], z bardzo łagodnymi zimami i długimi ciepłymi, częściowo gorącymi latami. Średnia roczna temperatura wynosi 23,6°C w dzień i 13,9 °C w nocy.

Średnia temperatura dwóch miesięcy zimowych – stycznia i lutego wynosi wokół 17 °C w dzień i 8 °C w nocy, średnia temperatura morza wynosi 17–18 °C^[14]. Opady śniegu, jak i mróz nie występują. Lato trwa osiem miesięcy, od kwietnia do listopada. W okresie od maja do listopada średnia temperatura morza wynosi ≥20 °C^[14]. Dwa miesiące – marzec i grudzień mają charakter przejściowy, ze średnią temperaturą 18–19 °C w ciągu dnia i około 9 °C podczas nocy, pod względem temperatury i nasłonecznienia przypominają nieco maj i wrzesień w Polsce. W Pafos, jak i w pozostałych miejscowościach na wybrzeżu Cypru występują stosunkowo małe wahania temperatury, zarówno pomiędzy dniem a nocą oraz pomiędzy kolejnymi dniami.

Pafos ma 46 dni deszczowe rocznie przy opadach ≥1 mm lub 62 dni deszczowych rocznie przy opadach ≥0,2 mm, od generalnie bezdeszczowego okresu od maja do września do około 10 dni deszczowych w styczniu. Występuje tu 3415 godzin czystej słonecznej pogody rocznie, od 186 h (6 godzin dziennie, około 6 razy więcej niż w Polsce) w grudniu do 391 h (średnio 12,6 godziny czystego słońca na dobę) w lipcu^[15].

Miasta partnerskie

• Anzio
• Chania
• Kalamaria
• Korfu
• Lamia
• Mitylena
• Preweza

Zobacz też

• Port lotniczy Pafos

Przypisy