Proporzec Marynarki Wojennej

Proporzec Marynarki Wojennej RP na wietrze

Proporzec Marynarki Wojennej – proporzec dziobowy używany na okrętach Marynarki Wojennej Rzeczypospolitej Polskiej.

Wygląd

Proporcem Marynarki Wojennej jest prostokątny płat tkaniny o barwach Rzeczypospolitej Polskiej. Stosunek szerokości płata do jego długości wynosi 5:6. Pośrodku płata jest umieszczony krzyż kawalerski. Jego ramiona położone na białym pasie są koloru czerwonego, a ramiona położone na pasie czerwonym – białego. Pośrodku krzyża, w kręgu czerwonym, jest umieszczone zbrojne ramię. Stosunek wysokości krzyża do szerokości płata wynosi 4:5[1].

Przepisy z 1919 roku wprowadzające proporzec Marynarki Wojennej opisały wizerunek rami jedynie jako „rękę z mieczem”, następnie dekret z 1927 jako „ramię zbrojne”, podobnie dekret z 1937 roku[2]. Pod rządami wszystkich tych przepisów proporzec przedstawiał nagie ramię w niebieskim rękawie z żółtym przybraniem, co zostało sprecyzowane w tekście przepisów w 1959 roku[2]. Od 1993 roku natomiast proporzec według załącznika graficznego do ustawy przedstawia rękę całą okutą w zbroję[2]. We wszystkich wzorach ręka trzyma tasak morski[2].

Historia i symbolika

Proporzec został wprowadzony w Polsce oficjalnie w 1919 roku[3]. Proporzec Marynarki Wojennej, jako symbol męstwa i niezłomnego ducha bojowego załogi okrętu, nawiązuje do szczytnych dziejów i tradycji polskiego oręża na morzu. Proporzec Marynarki Wojennej podnosi się na okrętach wojennych na drzewcu dziobowym jednocześnie z podniesieniem bandery w niedzielę i święta, a także przy podnoszeniu gali banderowej. Na okrętach przebywających za granicą proporzec podnosi się codziennie wraz z banderą[4].

Symbolika proporca nawiązuje do znaku uważanego tradycyjnie za polską XVI-wieczną banderę kaprów królewskich z czasów Zygmunta II Augusta, przedstawiającego obnażone ramię trzymające uniesioną szablę[5]. Według niektórych autorów, nie ma jednak dowodów na używanie takiej bandery przez kaprów Zygmunta II Augusta ani zatwierdzenie takiej bandery przez króla, a teza ta pojawiła się i została przyjęta w okresie międzywojennym bez uzasadnienia źródłowego[5]. Mimo to, czerwona bandera z obnażonym ramieniem wyłaniającym się z niebieskiego obłoku, była uważana w piśmiennictwie zachodnioeuropejskim za polską banderę już pod koniec XVII wieku[5]. Prawa ręka trzymająca miecz wyłaniająca się z obłoku oznaczała rękę boską (łac. Dextera Domini – prawica Pańska)[5]. Wizerunek ten został z biegiem czasu zinterpretowany jako ręka w niebieskim rękawie i tak został przyjęty w 1919 roku, bez rozpoznania jego właściwego znaczenia[5]. Mimo to, proporzec w takiej postaci został następnie związany ze służbą i walką Marynarki Wojennej i stał się elementem jej tradycji, do którego powrócono także w okresie powojennym po 1959 roku[2]. Zmiana formy ramienia na okute zbroją dokonana w 1993 roku, stała się przedmiotem krytyki publicystów morskich, jako bezpodstawna i zrywająca z tradycją[2]. Przy pracy nad ostatnią ustawą w uzasadnieniu powołano się na rzekome wywodzenie się uzbrojonego ramienia z wzorów niemieckich i zastąpienie go „dobrze tkwiącym w polskiej tradycji heraldycznej zbrojnym ramieniem” (herb Pogonia)[2]. Zmiana ta wprowadziła przy tym jeszcze dalsze odejście od pierwotnej symboliki znaku[5].

Warianty na przestrzeni lat

  • Proporzec MW RP 1919-1945
    Proporzec MW RP 1919-1945
  • Proporzec MW RP / PRL 1946-1955[6] (de facto do 1959)
    Proporzec MW RP / PRL 1946-1955[6] (de facto do 1959)
  • Proporzec MW PRL 1955-1959 (de iure)
    Proporzec MW PRL 1955-1959
    (de iure)
  • Proporzec MW PRL / RP 1959-1993
    Proporzec MW PRL / RP 1959-1993
  • Proporzec MW RP od 1993
    Proporzec MW RP od 1993

Zobacz też

Zobacz multimedia związane z tematem: Proporzec Marynarki Wojennej

Przypisy

  1. ↑ Dz.U. z 2019 r. poz. 1351
  2. ↑ a b c d e f g Andrzej Makowski, Marcin Makowski. Przywrócić proporzec Marynarki Wojennej!. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 9-10/2016. XXI (174), s. 36-40, wrzesień - październik 2016. Warszawa. ISSN 1426-529X. 
  3. ↑ Alfred Znamierowski: Insygnia, symbole i herby polskie: kompendium. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 172. ISBN 83-7311-601-X.
  4. ↑ Eugeniusz Koczorowski, Jerzy Koziarski, Ryszard Pluta: Zwyczaje i ceremoniał morski. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1972, s. 291.
  5. ↑ a b c d e f Marian Huflejt. Proporzec Marynarki Wojennej i słownictwo morskie. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 7-8/2019. XXIV (193), s. 90-94, lipiec – sierpień 2019. Warszawa: Magnum-X. 
  6. ↑ Zobacz też: Miecze grunwaldzkie