El-Mukanna

Makale serilerinden
İslâm'da mezhepler
Bugünkü fıkhî mezhepler Sünnilik'in Dört fıkhî mezhebi:  • Hanefî (İmâm-ı Â’zam Ebû Hanîfe)  • Malikî (Mâlik bin Enes)  • Şafi (Şafii)  • Hanbelî (Ahmed bin Hanbel) Diğer Sünnî fıkıh mezhepleri:   • Zâhirî (Davud el İsbehani ve İbn Hazm)   • Selefî (Takiy’ûd-Dîn İbn-i Teymiyye)    • Vahhâbîler (İbn-i Abd’ûl-Vahhâb) Şiîliğin İmamiye (Şiilik öğretisi) fıkhından Üç mezhep:   • Zeyd’îyye (Zeyd bin Ali bin Zeynelâbidîn)   • İsmâ‘îl’îyye/Yedicilik (Nizârî ve Mustâ‘lî)   • İsnâ‘aşer’îyye/İmamet (İsnâaşeriyye öğretisi) (Câferî ve Alevilik) Bâtınîler:   • Dûrz’îyye   • Nusayr’îyye   • Ahmed’îyye Haricîler:   • İbadiyye
İ'tikadî mezhepler İslâm'da İ'tikadî mezhepler   • Asarî (Eserler)    • Selef’îyye (Hanbelîler)     • Şeyh’ûl-İslâm İbn-i Teymiyye      • Ghulat Selef’îyye       • Vahhabilik       • Ehl-i Hadis   • Cebriyye    • Cebriye-i Hâlisa    • Cebriye-i Mutavassita   • Eş'ârîyye    • Bâkıllân’îyye    • Gazzâl’îyye    • Bâtınî-Eş'ârîlik     • Sünnilik Tarikat   • Mâtürîdîyye   • Kaderiyye    • Cuhen’îyye (Irak Kolu)    • Dımeşk’îyye (Şam Kolu)    • Mutezile     • Vâsıl’îyye     • Huzeyl’îyye     • Nazzâm’îyye     • Hâitı’îyye     • Bişr’îyye     • Mâ’mer’îyye     • Muzdâr’îyye     • Sumâm’îyye     • Hişâm’îyye     • Câhiz’ıyye     • Hayât’ıyye     • Cûbbâ’îyye     • Befşem’îyye     • Ghulat Mutezile      • Hâbit’îyye      • Hımâr’îyye     • Bâtınî-Mutezile      • Müteşeyyî’ Tarikat   • Mürcie    • Sünnilik Mürcie    • Bid'atçı Mürcie     • Kerrâm’îyye   • Müşebbihe (Antropoteizm)    • Hulmân’îyye    • Mücessime (Hulûl)     • Ebû Müslim Horasânî      • Sinbâd       • El-Mukanna        • Babekiyye     • Hattâbiyye      • Bezîg’îyye      • Hattâbiyye      • Muammer’îyye      • Umeyr’îyye      • Mufaddal’îyye      • Muhammise     • Cevâlik’îyye     • Rum Abdalları   • Bâtınîlik (Meymûn el-Kaddâh)/Yedicilik    • Karmat’îyye (Hamdân Kârmat) (Yediciler)    • Türkistan Aleviliği (Nâsır Hüsrev)    • Tasavvufî-Bâtınîlik (Meymûn el-Kaddâh)     • Alevilik      • Alevilik Tarikat    • İbâh’îyyûn     • Nusayrilik (Nusayriler)     • Dürzîlik (Hâkim bi-EmrʿAllâh)     • Haşhaşiler (Hasan Sabbah)     • Babailik (Baba İlyâs Horasanî)      • Kızılbaş     • Hurûfîlik (Fadl’Allah Yezdânî)      • Bektaşilik (Balım Sultan) Kaynak: Muhammed Ebû Zehra, İslâm’da Siyâsî ve İ’tikadî Mezhepler Tarihi, Ethem Ruhi Fığlalı ve Osman Eskicioğlu Tercümesi, Yağmur, İstanbul, 1970.
Siyâsî mezhepler İslâm'da Siyâsî ekôller   • Şîʿa-i Muhlîsîn: Sünnîler ve Zeydîler    • Şîʿa-i Ulâ (Sünnilik)     • Hanefîlik     • Malikîlik     • Şafiîlik      • Zâhîrîler       • Davud el İsbehani       • İbn Hazm     • Hanbelîlik      • Selef-i Salihin       • İbn Teymiye        • Ghulat Selef’îyyûn         • Vahhabilik    • Zeydîlik     • Betr’îyye/Sâlih’îyye     • Cerîr’îyye/Süleyman’îyye     • Yemen Zeydiliki      • Kâsım’îyye      • Hadâv’îyye      • Muhteria      • Mutarrif’îyye     • Alavîler      • Hasan el-Utruş      • Kâsım’îyye     • Ghulat Zeydilik     • Cârûd’îyye      • Nâim’îyye      • Ya'kûb’îyye   • Hariciler    • Ezarikâ    • Sufr’îyye    • Necedât    • Acrâd’îyye    • İbâz’îyye    • Ghulat Hariciler     • Yezîdiyye     • Meymuniye   • Galiyye    • Sebe’îyye (Abdullah bin Sebe)    • Hattâbiyye (Ebû’l-Hattâb el-Esedî)     • Bezîg’îyye     • Hattâbiyye    • Keysân’îyye     • Muhtar es-Sekafi/Keysân’îyyet-ûl-Hullas     • Hâşim’îyye      • Harb’îyye      • Muâv’îyye/Cennâh’îyye       • Hâris’îyye      • Beyân’îyye     • Ravendiyye      • Rizamiyye       • Ebû Müslim Horasânî        • Sinbâd        • Berkûk’îyye        • Havâl’îyye       • Muhammira        • El-Mukanna        • Hurremiyye         • Babekiyye          • Babek Hürremi         • Kızılbaş        • Kûl’îyye       • İshâk et-Türk’îyye      • Riyâh’îyye     • Kerbiyye   • Bâtınîlik (Meymûn el-Kaddâh)    • Hallâc’îyye    • Hulûl’îyye    • Alevîler (Tasavvufî-Bâtınîlik)    • Hulmân’îyye    • Karmatîlik     • Ebû Saʿid’îyye     • Cennâb’îyye    • Ghulat Ezoterizmyye (Bâtınîlik)     • Ahmed bin el-Keyyâl bin el-Khasibî     • Hâkim’îyye (Dürzîlik)     • Haşhaşiler (Alamut Kalesi)   • İmamiye (Şiilik öğretisi): İsmaililik ve İsnâaşeriyye    • İmamiye (Şiilik öğretisi)-i Seb’îyye (İsmaililik)/Yedicilik     • Yediciler (Yediciler)     • Mustâ‘lîler (Mustali fıkhı)      • Mecîd’îyye/Hâfız’îyye      • Tâyyîb’îyye (Tayyib Ebu'l-Kasım)       • Davudî İsmailîlik        • Süleymanî İsmaililik        • Alavî Buhra        • Kutbî Buhra     • Nizârîler (Nizâr’îyye)    • İmâmiye-i İsnâ‘aşer’îyye/İmamet (İsnâaşeriyye öğretisi)     • Caferilik      • Ahbâr’îyye      • Usûl’îyye     • Alevilik    • Ghulat İmamet     • Mûgır’îyye     • Mansûr’îyye     • Azâkıra     • Albâ’îyeyye (Ulyâ’îyye)     • Zemm’îyye     • Ayn’îyye     • Mim’îyye     • Sîn’îyye     • Muhammise     • Şûray’îyye     • Gurâb’îyye     • Zübâb’îyye     • Nusayrilik   • Şemânîlik’den İslam’e bağlananlar    • Babailik     • Vefâ’îyye     • Kızılbaş      • Çepniler      • Tahtacılar     • Baba Rasûl (İlyâs’îyye)     • Sarı Saltık Baba (Saltuk’îyye)      • Behlül Baba      • Aybek Baba       • İshâk Baba (İshâk’îyye)       • Burak Baba (Burak’îyyûn)      • Lokman Baba (Yesevilik)       • Haydar Baba (Haydarîlik)        • Hacı Bektâş (Bektaşilik)         • Balım Sultan (Dedebabalık)          • Demir Baba (Âli’îyye)          • Harabâti Baba (Harabât’îyye)   • İslâmiyet’ten çıkan Dinler    • Haşhaşiler    • Ali-İlahilik    • Nusayrilik    • Dürzîlik    • Hurûfilik (Hurûfilik)     • Nûktâvîlik (Noktacılık)    • Dîn-i İlâhî    • Şeyhîlik (Ahisâ’îyye)     • Babilik (Ali Muhammed Şirazi)      • Ezelî Bâbîler (Subh Ezel)      • Bahâîlik (Bahâ’ûl-Lâh)    • Ahmedîlik   • İslam dışı dinler    • Zerdüştlük     • Zurvanizm     • Mazdekçilik    • Mani dini    • Budizm    • Sâbiîlik    • Nebatiler    • Luviler    • Hitit mitolojisi    • Yezdânizm     • Ehl-i Hak    • Yezîdîler     • Işıkçılık Kaynak: Mustafa Öz, Mezhepler Tarihi ve Terimleri Sözlüğü, Ensar Yayıncılık, İstanbul, 2011.
İmamî mezhepler   • İmamet    • Ghulât (Kökenciler)     • Bazighîlik     • Dhammîlik     • Ghurabîlik     • Hürremîlik (Muhammira)     • Keysanilik (Keysanilik)      • Berberîcilik      • Haşimîlik      • Karibîlik / Kuraybîlik      • Sarrajcılık     • Nusayrilik (Nusayrilik)      • Haydariyye      • Şemsiyye / Şimaliyye      • Kameriyye / Kilaziyye      • Gaybiyye     • Ya’furîlik    • Zeydilik (Zeydilik)     • Dukeynîlik     • Halefîlik     • Heşebîlik / Sûrhabîlik     • Jarûdîlik      • Alavîler      • Banu Ukheydhirîler      • Büveyhoğulları      • Cüstaniler      • El-Mezîdiler      • Hasnaviler      • İdrîsîler       • Hammudi Hanedanı      • Kakuyiler      • Yemen İmamları/Kralları     • Süleymanîlik      • Butrîlik / Tâbîrilik      • Salihîlik     • Vâsîtîlik    • İsmaililik (Yedicilik)     • Fâtımî Devleti      • Dürzîlik      • Mustalilik       • Hafızilik       • Tayyib Ebu'l-Kasım        • Alavî Buhra        • Davudî Bohralar         • Hebtiahs Bohra         • Etbe-i-Melek Bohra         • İleri Davudî Bohra         • Kutbî Bohra        • Süleymanî Bohra        • Sünnî Bohralar         • Caferî Bohra         • Patanî Bohra         • Vohra Patel      • Nizarîlik       • Ağa Hanlar        • I. Ağa Han Cemâati        • II. Ağa Han Cemâati        • III. Ağa Han Cemâati        • IV. Ağa Han Cemâati       • Elemût Devleti        • Ensarîler        • Haşhaşiler         • Hasan Sabbah Haşhaşiler       • Böszörmény     • Fâtımî Devleti Himayeleri      • Banu Kanz      • Hamdaniler      • Kelbîler      • Mirdasiler      • Sülâihiler     • Yediciler      • Karmatîlik       • Jabrîler        • Banu Ukaylîler         • Uyunîler          • Usfurîler           • Jarvanîler    • Caferilik (İmamet (İsnâaşeriyye öğretisi))     • Ahbârilik      • Afşar Hanedanı      • Gence Hanlığı      • İlhanlılar       • Celayir Sultanlığı        • Hurûfilik         • Nûktâvîlik       • Çobanoğulları       • Serbedâriler      • İnyuiler      • Karabağ Hanlığı      • Karakoyunlular      • Safevîlik       • Kızılbaş        • Alevilik         • Bektaşilik          • Ahilik          • Dedebabalık           • Aliciler           • Harabatîlik         • Celâlîlik         • Kalenderilik          • Haydarîlik         • Nimetullahîlik          • Nurbahşîlik         • Rufâilik          • Galibi Tarikatı         • Vefâîlik          • Babailik           • Barak Babacılık        • Çınarcılık (Işık Alevîliği)        • Yâresânizm (Yezdânizm'in Galiyye ve Kürt Aleviliği ile etkileşimi)       • Safevî Devleti      • Şeki Hanlığı      • Şirvan Hanlığı      • Zend Hanedanı     • Şeyhilik      • Kaçar Hanedanı       • Babiliklik (Ali Muhammed Şirazi)       • Bahâîliklik (Mirza Hüseyin Ali)     • Usûlîlik     • Kaçar Hanedanı      • Pehlevi Hanedanı      • İran    • Sınıflandırılamayanlar     • Eftahîlik / Fethîlik     • Muhammedîlik     • Tavûssîlik     • Vâkıfîlik
g t d

Hâşim el-Mukanna (Peçeli)^[1] ya da Peçeli Hâşim (Arapça: المقنع) (d: ? - ö: 780/783)^[2] Ebû Mûslim Horasanî’nin Abbâsîler tarafından gaddarane bir şekilde kâtli sonrasında Merv şehrinde ortaya çıkan Tanrının kendisine hulul ettiğine iddia ederek kendi Tanrı ilan Abbasi karşıtı isyancı.

Makale serilerinden
Şiilik
İmâmet İnancı Tevhid İslam'da dört kitap İslam peygamberleri Muhammed sonrası İmamet Melekler İslam'da kıyamet Aşure Günü Tevessül İsmet Gayba Şii din adamları Dört Sadık Sahabe Erba'în Haccı
Şiîliğin bayram, mâtem ve anı günleri Aşure Günü Erbain Mevlid Kandili Ramazan Bayramı Kurban Bayramı Gadir-i Hum
Şiiliğin tarihi Tathir Sekaleyn Mübahele Gadir-i Hum Fatıma'nın evi İlk Fitne İkinci Fitne Kerbelâ Olayı Diğer tarihi olaylar
İmâmî Mezhepler Zeydilik İmâmîyye İsnâaşeriyye Bâtınîlik Alevilik Bektaşi inancı Caferilik Galiyye Hurûfilik Nusayrilik Kızılbaş İsmaililik Nizarîlik Mustalilik Davûdî Süleymanî Alavî Dürzîlik Pamir Aleviliği
Ehl-i Abâ Hadisi Muhammed Ali Fatıma Hasan Hüseyin
Kutsal kadınlar Fatıma Hatice bint Hüveylid Ümmü Seleme Zeyneb bint Ali Ümmü Gülsüm bint Ali Ümmü'l-Benîn Fatıma bint Hasan Rukiyye bint Hüseyin Rubab Şehribanu Fatıma bint Musa el-Kâzım Hekime Hatun Nergis Fatıma bint Esed Ümmü Fervah
g t d

El-Mukanna ayaklanması

Mukanna isyanı 8.yüzyılda Abbasi kontrolünde olan Horasan bölgesinde ortaya çıkmış binbir güçlük ile bastırılmıştı. İsyanın lideri olan Hişam bin Hakem Merv'in kazeh köyünde doğmuştu çamşırcılık ve büyücülük ile uğraşan Hişam etrafına topladığı insanlara Tanrının sırasıyla Adem, Nuh, İbrahim, İsa, Musa, Muhamed Peygamber suretinde göründüğünü sonrasında Ebu Müslim suretinde göründüğünü şimdi ise kendisine hulul ettiğini söyledi. Tek gözü kör ve kel olduğu için yüzünü peçe ile örterdi taraftarlarına da yüzünü genelde göstermezdi. Tanrı olduğunu kanıtlamak için ayı yaratibileceğini iddia etmiş Kiş vilayetinin Nahşeb köyünde bir kuyunun dibine cıva ve kimyasallar dökmüş gece ay ışığı vurunca kuyunun dibi parlak ışık yayıyormuş kuyudan çıkan ışık çok uzaklardan görülebiliyordu hatta bu kuyu o kadar ünlü oldu ki bazı aşk şiirlerine konu oldu. Mukanna Dailerini (Davetçi) Horasanın dört bir tarafına gönderdi. Kendisine Soğd, Buhara, Kiş bölgesinde pek çok destekçi buldu. Özellikle Ebu Müslim'in ölümünden dolayı Abbasilere kızgın bölge halkı kendisine katıldı. Abbasiler siyah bayrak kullanıyor siyah renkte kıyafet giyiyordu. Mukanna taraftarları da siyah rengin zıddı olan beyaz renkte giyinip beyaz bayrak taşıdılar. Bu yüzden kendilerine Sepid Camegan (Beyaz Elbiseliler) denmektedir. Mukanna taraftarları müslümanlara ait köylere saldırdı. Müslümanları öldürdü, mallarını yağmaladı. İsyanın yayılması üzerine, 774 yılında Horâsân Emîri Humeyd bin Kahtabe Mukanna‘nın yakalanması için harekete geçti. Bunun üzerine Mukanna gizli bir yere saklandı. Bu esnada Maverâü’n-nehr’de çok sayıda taraftarının toplandığını haber aldı ve o tarafa gitmeye karar verdi. Ancak Horâsân Emîri, onu yakalamak için Ceyhûn nehri kıyısına nöbetçiler göndermişti 100 atlı onu tutuklamak için nehir kenarında hazır bekliyordu. Mukanna 36 kişi ile birlikte Ceyhûn nehri kıyısına geldi. Sal yaptı ve Ceyhûn’dan geçerek Kiş Vilâyeti’ne gitti. Burada büyük bir ilgiyle karşılandı. Sâm (Siyâm) Dağı’nda, içinde su kanallarının ve ağaçların bulunduğu büyük bir kale yaptırdı. Kalenin önüne hendekler kazdırdı.

Bu sırada Sepid Camegan Buharada terör estiriyordu. Başlarında Hakim Ahmed ve üç yardımcısı; Haşeri, Baği, Kerdek olan isyancılar Buhara da Numicket köyünü basıp önce cami de namaz kılan 15 kişiyi öldürmüş daha sonra bütün köylüleri katletmişlerdi. Olayın duyulması müslümanlar arasında infiale sebep oldu. Buhara Emiri Hüseyin bin Muaz ve Buhara İmamı Amir ibni İmran komutasında ki ordu Narşah köyünde toplanmış isyancılara karşı harekete geçti önce isyancılar İslama davet edildi. Ancak reddettiler. Bunu üzerine çıkan savaşta Sepid Camegan yenildi ve 700 kayıp verdi. Bunun üzerine isyancılar elçi göndererek İslama döneceklerini belirttiler. Kendileriyle bir daha yol kesmemeleri, Müslümanları öldürmemeleri, köylerine dönerek cemiyetlerini dağıtmaları ve bölgedeki Müslüman emîrlere itaat etmeleri şartlarıyla bir anlaşma imzalandı. Ancak çok geçmeden anlaşmayı bozdular ve tekrar müslümanlara saldırmaya başladılar üstelik sayıları günden güne artıyordu. Bunun üzerine Halife Mehdi'nin veziri Cebrail bin Yahya komutasında ki ordu Buharaya geldi meydana gelen savaşta Sepid Camegan yenildi. İki lideri Hakim Ahmed ve Hışvi rehin alınarak yeni bir anlaşma imzalandı. Ancak isyancılar anlaşmayı bozunca iki lideri öldürüldü ve meydana gelen savaşta Sepdi Camegan taifesinin çoğu öldürüldü. Cebrail bin Yahya daha sonra daha Soğd bölgesinde Soğdiyan liderliğindeki Sepid Camegan ile savaştı yapılan savaşta Soğdiyan öldü ve isyancılar yenildi.

778 yılına gelindiğinde isyan geniş bir alana yayılmış önü alınamıyordu. Horâsân Emîrliğine Mu‘âz bin Müslim atandı. Halîfe Mehdi ona Cebrail bin Yahya dışında isyanın bastırılmasında gevşeklik gösteren herkesi azletmesini emretmişti. Muaz Merv de 70 bin kişilik bir ordu kurdu ve Buhara ya doğru hareket etti. Burada 15 bin kişiden oluşan Sepid Camegan taifesi ile yapılan savaşta 3 bin isyancı öldü. Canını kurtaranlar Mukanna‘nın yanına kaçtılar. 780 yılına gelindiğinde Soğd ve Buhara daki isyan büyük ölçüde bastırılmıştı.^[3] Ancak Mukanna hala 32 bin takipçisiyle Sam(Siyam) kalesinde faaliyetlerine devam ediyordu. Kale'nin etrafına hendekler kazılmıştı ve içerisinde doğal su kaynağı ile uzun süre kuşatmaya yetecek kadar yiyecek vardı. Muaz bin Müslim ile Said el Haraşi komutasındaki Abbasi ordusu kaleyi kuşattı ancak sonrasında çıkan anlaşmazlık nedeniyle Muaz komutayı Said el Haraşiye bıraktı. Said Hindistan'ın Mutlan şehrinden 10 bin manda derisi getirdi bu derilere kum doldurularak hendeklere atıldı hendekler doldurulunca kaleyi kuşatmak mümkün oldu. Abbasi ordusu aylarca kaleyi kuşatma altına aldı. Kale Aylarca şiddetli şekilde kuşatılınca Mukanna taraftarları arasında umutsuzluk, görüş ayrılıkları baş gösterdi. Bu yüzden gece gizlice kale komutanı dahil 30 bin kişi eman dileyerek teslim oldular sadece 2 bin kişi direnmeye devam etti ancak Mukanna kaybedeceğini anlayınca kalenin ortasında büyük bir ateş yaktırdı kendisi ile birlikte olan kadınlara zehir içirip öldürdükten sonra ailesiyle birlikte kendini ateşe attı. Abbasi ordusu kaleye girdiğinde her tarafın yanmış yıkılmış olduğunu gördü. Mukanna taraftarları ise onun ölmediğini tıpkı İsa Peygamber gibi göğe çekildiğini inanmaktaydılar.^[3][4]

Mübeyyezâ (Beyazlar) fırkası

Bu Fırkaya mensup kişiler günümüzde Kiş, Nerşah ve Buhara da yaşamaktadırlar. Bu fırkaya mensup kişiler de kadın ve mal ortaktır. Bir kadın başka bir erkekle olabilir hatta kocası eve geldiğinde içeride bir erkekle olduğunu göstermek için kapıya bir işaret koyar. Tarihçi en Nerşahiye göre bu fırkaya mensup kişiler müslüman gibi görünmeye çalışır ama Müslüman değiller namaz kılmaz oruç tutmazlar köylerinde içinde namaz kılmadıkları camileri vardır. Köylerinde "Sekane" adını verdikleri bir adam vardır kim bakire bir kadın ile evlenmek isterse kadın önce bu adamla olur sonra onu kocasına teslim eder.^[3][5]

Kaynakça