Kentum ve satem dilleri

Kentum (mavi) ve satem (kırmızı) dillerinin tarihsel dağılımı. Von Bradke'nin hipotezine göre satemizasyonun kökeni daha koyu kırmızı renkte gösterilmiştir (Sintaşta /Abaşevo/Srubna arkeolojik kültürleri), ancak bu hipotez dilbilimci çoğunluğu tarafından kabul edilmez.
Makale serilerinden
Hint-Avrupa
Diller
  • Hint-Avrupa dilleri listesi
Tarihi
Ölü
  • Anadolu
  • Tohar
  • Paleo-Balkan
  • Daçya
  • İlirya
  • Liburni
  • Messapi
  • Misya
  • Paeonya
  • Frig
  • Trak
Rekonstrükte edilmiş
Kuramsal
Kökenler
Ana akım
Alternatif
Arkeoloji
Bakır Çağı

Pontus stepleri

  • Atın evcilleştirilmesi
  • Kurgan
  • Kurgan kültürü
  • Bozkır kültürleri
    • Bug–Dinyester
    • Sredny Stog
    • Dinyeper–Donets
    • Samara
    • Hvalınsk
    • Yamnaya
      • Mikhaylovka kültürü
      • Novotitorovka kültürü

Kafkasya

Doğu Asya

Doğu Avrupa

  • Usatovo
  • Cernavodă
  • Cucuteni

Kuzey Avrupa

Bronz Çağı

Pontus stepleri

Kuzey/Doğu stepleri

Avrupa

Güney Asya

Demir Çağı

Step

  • Chernoles

Avrupa

Kafkas

Hint

  • Painted Grey Ware
  • Northern Black Polished Ware
Din ve mitoloji
Rekontrükte edilmiş
  • Proto-Hint-Avrupa dini
  • Proto-Hint-İran dini
  • Antik İran dinleri
Tarihi

Hint

İrani

Diğer

Avrupa

Ayinler
  • g
  • t
  • d

Hint-Avrupa ailesinin dilleri, yeniden yapılandırılmış Proto-Hint-Avrupa dilinin dilüstü ünsüzlerinin ("K" ve "G" tipindeki sesler) nasıl geliştiğine göre ya kentum dilleri (bazen centum'da denir) veya satem dilleri olarak ikiye ayrılır. Bu ayrıma bir örnek olarak erken Hint-Avrupa dillerindeki "100" kelimesi verilmektedir. Kentum dillerinde tipik olarak /k/ sesi ile başlayan 100 (Latince centum /k/ ile okunur), satem dillerinde genellikle /s/ ile başlar (satem Avestaca dilinden gelir).

Kentum-satem bölümü, Hint-Avrupa dillerinin senkronik tasvirinde bir izoglos oluşturur. Günümüzde Proto-Hint-Avrupa dilinin, sırasıyla kentum ve satem dillerine ayrıldığı ve tüm kentum ve satem dillerinin bu iki dilden türeyerek doğu ve batı kollarına ayrıldığı yerine bu özelliklerin birbirinden bağımsız oluşmuş olabileceği düşünülmektedir. Bu sav özellikle en doğuya yayılmış Hint-Avrupa dili olan Tohar dilinin bir kentum dili olmasının keşfiyle büyük destek görmüştür.[1]

Kentum dilleri

Hint-Avrupa ailesinin kentum dilleri genellikle batıda bulunur. Helenik, Kelt, İtalik ve Cermen dilleri ve Anadolu dilleri bu gruba üyedir.[2]

Kentum-satem ayrımı dillerin erken formlarıyla ilişkili olduğundan ötürü bazı modern diller Kentum grubuna üye olmalarına rağmen bazı farklılaşmalar yaşamıştır. Buna örnek olarak bir Latin kentum dili olan Fransızcada 100 manasına gelen cent kelimesinin /s/ sesiyle okunması örnek verilebilir.

Satem dilleri

Satem dilleri genellikle doğuda yer alan Hint-İran ve Baltık-Slav dilleri gibi dil gruplarını kapsar, ancak en doğuya yayılmış Hint-Avrupa dili olan Toharca bu gruba ait değildir.

Dilüstü ünsüzlerinde meydana gelen değişimlerin kentum dillerini satem dillerine dönüştürmesine satemizasyon denir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Fortson 2010, chpt. 3.2–3.25
  2. ^ J.P. Mallory and D.Q. Adams (eds.), The Encyclopedia of Indo-European Culture (1997), p. 461.