Kibarlık Budalası

Kibarlık Budalası Le Bourgeois Gentilhomme
Kibarlık Budalası
Yazar	Molière
İlk gösterim	14 Ekim 1670
Ülke	Fransa
Orijinal dil	Fransızca
Konu	Cahil ve saf, varlıklı bir adamın asilzade olmaya çalışması.
Tür	Gülmece
Zaman ve mekân	17. yüzyıl, Fransa

Kibarlık Budalası, (Fransızca Le Bourgeois Gentilhomme) Molière (asil adıyla Jean-Baptiste Poquelin 1622–1673) tarafından yazılmış, seyirlik bir oyundur. İlk temsili 14 Ekim 1670 Moliere'in aktörler trupu tarafından Şambord Şatosu'nda (Château de Chambord)'da Fransa Kralı XIV. Louis önünde yapılmıştır. Bu temsil beş-perdelik bir komedi-bale (yani konuşma kısımları bale dansı ile aralıklı olan bir oyun) olarak sahnelenmiş; oyun yazarı olan Moliere hem de başrol olan "Mösyö Jourdain" rolünü almış; müzik Jean-Baptiste Lully tarafından bestelenmiş, bale koreografisi Pierre Beauchamp, mizansen Carlo Vigarani ve kostümler Chevalier d’Arvieux tarafından hazırlanmıştı.

Oyun, 17. yüzyılda, Fransa'da geçmektedir. Molière'in 1670 yılında kaleme aldığı oyun, gülmece türünde olup, Paris başta olmak üzere Fransa'nın değişen çehresinin, el değiştiren zenginliğin ve gücün eleştirisi ^[1] şeklinde yorumlanır. Bu oyun hem sosyal alanda asilzadeliğe yükselmeye çalışan yüksek orta sınıfı hem de kendini beğenmiş; kof ve züppe yüksek asil sınıfını hiciv etmektedir. Oyun nesir olarak yazılmakla beraber bale aralıkların başlangıçları şiir halindedir.

Bu eser ilk yazılıp, oynandığı sırada Fransa'da, özellikle Paris'te, Osmanlı Devleti ile ilgili her şey sosyal ilgiyi çekmekte idi. Bu oyun bundan ortaya çıkan "Türkeri (Turquerie)" modasını, özellikle 4. v3 5. perdelerinde, yansıtmaktadır. Bu moda 1669'da Fransa Paris'e elçi olarak gönderilmiş olan ve Fransa Kralı "XIV. Louis"'in huzuruna çıkmış olan "Müteferrika Süleyman Ağa" dolayısıyla ortaya çıkmıştı. Bu elçi Fransız Kralı'nın huzurunda, Osmanlı sultanının sarayının, kendine "Güneş Kral" ismini uygun gören, Fransız Kralı XIV. Louis'in sarayından kat kat güzel olduğunu söyleyerek Fransızlar arasında bir skandal yaratmıştı.

Konusu

Cahil fakat saf, varlıklı orta sınıftan bir adam olan Mösyö Jourdain'in tek hedefi bir asilzade olmaktır. Soyluların yer aldığı sosyal statüye geçebilmek için elinden gelen her şeyi yapar. Aynı zamanda hedefinde soylu bir kadın olan Markiz'i baştan çıkarmak, kızını bir asilzadeyle evlendirmek gibi ara duraklar da bulunmaktadır. Kızı ise bir başkasını sevmekte, olaylar Jourdain'in dostu Kont, karısı ve hizmetçi çerçevesinde gülünç bir şekilde gelişmektedir.

Sahnelenmeleri

Oyun. Türkiye'de Ragıp Haykır (Devlet Tiyatroları, 1959/60)^[2] ve Tiyatro Kedi (2007)^[3] tarafından sahnelenmiştir.

Kaynakça

Seçilmiş Türkçeye çeviriler

• Moliere (Tr. çev.), (1943) Kibarlık Budalası, Dünya Klasikleri Dizisi, Ankara: Milli Eğitim Vekaleti.
• Moliere (2013) Kibarlık Budalası/Sevda Doktoru, İstanbul: Antik Dünya Klasikleri
• Moliere (2001) Kibarlık Budalası, İstanbul: Karşı Kıyı Yayınları, ISBN 9758635034
• Moliere (Tr. çev. Sonat Kaya) (2012), Kibarlık Budalası, Dünya Klasikleri-Tiyatro İstanbul: Bordo Siyah Yayınları.

Seçilmiş video görüntülü uyarlamalar

• YouTube websitesinde "MOLIERE - KİBARLIK BUDALASI (Le Bourgeois Gentilhomme) 2015" maddesinde oyunun Türkçe çevirisinin tümünün tiyatro temsilinin video kaydı. Online:[1]
• YouTube websitesinde "MOLIÈRE – Le bourgeois gentilhomme (Pièce filmée, 1958) maddesi oyunun orijinal Fransızca tiyatro temsilinin 1958'de filme alınmış kaydı. Online: [2] 19 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Fransızca)