Pergamon Krallığı

Βασίλειο της Περγάμου
Pergamon Krallığı
MÖ 241-MÖ 133
BaşkentPergamon (Bergama)
Yaygın dil(ler)Koini
HükûmetMonarşi
Kral 
• MÖ 241–197
I. Attalos
• MÖ 197-159
II. Eumenes
• MÖ 159–138
II. Attalos
• MÖ 138–133
III. Attalos
Tarihçe 
• Kuruluşu
MÖ 241
• Dağılışı
MÖ 133
Ardıllar
Roma Cumhuriyeti
Anadolu tarihi
dizisinin bir parçası
Tarihöncesi
Kaba Taş Devri'nde Anadolu c. 500.000-10.000
Orta Taş Devri'nde Anadolu c. 11.000-9.000
Cilalı Taş Devri'nde Anadolu c. 8.000-5.500
Troya 3000-700
Hattiler 2500-2000
Akad İmparatorluğu 2400-2150
Luviler 2300-1400
Eski Asur İmparatorluğu 2025-1378
Asurlular 1950-1750
Akalar (Homeros) 1700-1300
Kizzuvatna 1650-1450
Hititler 1680-1220
Arzava 1500-1320
Mitanni 1500-1300
Hayasa-Azzi 1500-1290
Likya 1450-350
Orta Asur İmparatorluğu 1392-934
Assuva 1300-1250
Diaohi 1200-800
Geç Hititler 1200-800
Frigya 1200-700
Karya 1150-547
Dor Heksapolisi 1100-560
Aiolis 1000-560
Tuvana 1000-700
İyonya 1000-545
Yeni Asur İmparatorluğu 911-609
Urartular 859-595/585
Lidya 685-547
Med İmparatorluğu 678-549
Yeni Babil İmparatorluğu 626-539
Ahameniş İmparatorluğu 559-331
Makedonya Krallığı 334-301
Kapadokya Krallığı 322-130
Antigonlar 306-168
Selefkî İmparatorluğu 305-64
Ptolemaios Krallığı 305-30
Pontus Krallığı 302-64
Bitinya 297-74
Pergamon Krallığı 282-129
Galatya 281-64
Part İmparatorluğu MÖ 247-MS 224
Ermenistan Krallığı MÖ 190-MS 428
Roma Cumhuriyeti MÖ 133-27
Kommagene Krallığı MÖ 163-MS 72
Roma İmparatorluğu MÖ 27-MS 330
Sasani İmparatorluğu MS 224-651
  • g
  • t
  • d

Pergamon Krallığı[1] veya Bergama Krallığı,[2] (Yunanca:Βασίλειο της Περγάμου) Batı Anadolu'da başkent Pergamon (bugünkü Bergama[3]) olmak üzere kurulmuş devlettir.[4] Krallığın kurucusu I. Attalos, kuruluş tarihi de MÖ 241 yılı kabul edilmektedir.[5] Bunun nedeni devletin ilk hükümdarı olan Filetairos ve halefi I. Eumenes'in kral unvanını kullanmamış olduklarıdır.[6] MÖ 133 yılında Roma Cumhuriyeti'ne bağlanana kadar varlığını sürdürmüştür.[7]

Tarihçe

Granikos Muharebesi'nden sonra MÖ 334 yılında Pergamon, Büyük İskender'in eline geçmiştir.[8] Bundan sonra İskender, kentin yönetimini oğlu Herakles ile annesi Barsine’ye bırakmıştır.[9] İskender'in ölümünden Pergamon, Trakya hükümdarı Lysimachos'un payına düşmüştür.[10] Lysimachos, Korypedion Savaşı'nda I. Selevkos Nikator tarafından öldürüldükten sonra kendi emrinde çalışmış olan Paflagonyalı Filetairos, efendisinin burada bıraktığı servete nail olarak Pergamon'u ele geçirmiş[11] ve bağımsız bir devlet olarak ilan etmiştir.[6] Filetairos ölmeden önce devletin yönetimini evlatlığı ve yeğeni olan I. Eumenes'e bırakmıştır.[12]

Pergamon Krallığı'nın başkenti Pergamon'un maketi.

I. Eumenes döneminde Pergamon görece sakin bir süreç yaşamış,ardılı ve kuzeni I. Attalos'la birlikte özellikle Galatlara karşı kazınılan zaferle gücünü tüm Anadolu'ya kabul ettirmiştir. I. Attalos'la birlikte Pergamon yöneticileri artık kendilerini Kral olarak adlandırmaya başlamıştır.[6] Kral I. Attalos'un oğulları II. Eumenes ve ardından II. Attalos zamanında Pergamon gücünün ve sınırlarının zirvesine ulaşmıştır. Görkemli Zeus Sunağı bu dönemde inşa edilmiş, ünlü Pergamon Kütüphanesi bu zamanda 200.000 ciltlik kapasiteye ulaşmıştır.Pergamon heykelcilik, tıp ve eczacılıkla ünlenmiştir. Amcası II. Attalos'un ölmüyle başa geçen III. Attalos dengesiz davranışlar göstermiş, bir varisi olmadığından Pergamon'u Roma'ya vasiyet etmiştir.[13] II. Eumenes'in'un evlilik dışı oğlu olduğu söylenen, Aristonikos bu kararı tanımamış, kendini III. Eumenes adıyla Kral ilan etmiş, Roma'ya karşı isyan etmiştir. Son olarak MÖ 129'da Romalılara yenilmiş ve esir düşmüştür. Bundan sonra bu krallık Roma Asya eyaleti olmuştur.

Yöneten hükümdarlar

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Dipnotlar

  1. ^ M. Ali Kaya (2000). "Anadolu'daki Galatlar ve Galatya tarihi". Ege Üniversitesi. ss. s. 65. 
  2. ^ Bilge Umar (1982). "Türkiye halkının ilkçağ tarihi". Ege Üniversitesi Basın-Yayın Yüksek Okulu. ss. c.2, s. 132. 
  3. ^ Osman Bayatlı (1949). "Bergama tarihi'nde İlkçağ ve Bakırçay Havzası, arkhaikkâsik kültürler". Şaka Matbaası. ss. c. 1, s. 18. 
  4. ^ Niyazi Akşit, Ferruh Sanır (1981). "A'dan Z'ye Genel Bilgi Ansiklopedisi". ss. s. 240. 
  5. ^ Shipley (2000). "The Greek World After Alexander, 323-30 B.C.". Routledge. ss. s. 313. 
  6. ^ a b c "Tarih incelemeleri dergisi". Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü. 1995. ss. c. 10, s. 15. 
  7. ^ Zekeriya Özdemir (1998). "Körfezdeki zümrüt Havran". Havran Belediyesi. ss. s. 24. 
  8. ^ Halil İbrahim Göktürk (1981). "Atatürk ve Çağlarını Aşanlar'ın biyografileri". ss. s. 28. 
  9. ^ Eyüp Eriş (1998). "Dikili'nin mişli geçmişi". Dikili Belediyesi. ss. s. 64. 
  10. ^ Richard Allan Tomlinson (1992). "From Mycenae to Constantinople". Routledge. ss. s. 111. 
  11. ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı (2000). "Karesi Vilâyeti Tarihçesi". Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı. ss. s. 13. 
  12. ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı. a.g.e. ss. s. 14. 
  13. ^ Shipley. a.g.e. ss. s. 318-319. 
  • Kısaltmalar; a.g.e. (adı geçen eser), c (cilt), s (sayfa), s. x-x (sayfa x ile x arası)
  • g
  • t
  • d
Helenistik hükümdarlar
Argead
Hanedanı
Antigonus
Hanedanı
Ptolemaios
Hanedanı
Seleukos
Hanedanı
Lisimahos
Antipater
Hanedanı
  • Kassander
  • IV. Filip
  • V. Aleksandros
  • II. Antipater
  • Antipater Etesias
  • Sosthenes
Attalos
Hanedanı
Greko-Baktriya
Hanedanı
  • I. Diodotus
  • II. Diodotus
  • I. Nikodemus
  • I. Demetrius
  • II. Euthidemus
  • I. Antimahus
  • Pantaleon
  • Agatokles
  • II. Demetrius
  • I. Eukratides
  • Plato
  • II. Eukratides
  • I. Heliokles
Hint-Yunan
Hanedanı
  • I. Demetrius
  • I. Antimahus
  • Pantaleon
  • Agathokles
  • I. Apollodotus
  • II. Demetrius
  • II. Antimahus
  • I. Menander
  • I. Zoilos
  • Agathokleia
  • Lisias
  • I. Strato
  • Antialkidas
  • II. Heliokles
  • Poliksenios
  • III. Demetrios
  • Filoksenios
  • Diomedes
  • Amintas
  • Epander
  • Theofilos
  • Peukolaos
  • Thraso
  • Nikivas
  • II. Menander
  • Artemidoros
  • Hermaeus
  • Archebios
  • Telefos
  • II. Apollodotus
  • Hippostratos
  • Dionisios
  • II. Zoilos
  • Apollofanes
  • II. Strato
Bitinya kralları
  • I. Zipoitis
  • I. Nikomidis
  • II. Zipoites
  • Etazeta (taht naibi)
  • Ziaelas
  • I. Prusias
  • II. Prusias
  • II. Nikomedes
  • III. Nikomedes
  • IV. Nikomedes
Pontus kralları
Kommagene kralları
  • Ptolemaios
  • II. Sames
  • I. Mithridates Kallinikos
  • I. Antiohos
  • II. Mithridates
  • II. Antiohos
  • III. Mithridates
  • III. Antiohos
  • IV. Antiohos
Kapadokya kralları
  • I. Ariarathis
  • II. Ariarathis
  • III. Ariarathis
  • IV. Ariarathis
  • V. Ariarathis
  • VI. Ariarathiss
  • VII. Ariarathis
  • VIII. Ariarathis
  • IX. Ariarathis
  • X. Ariarathis
Bosporos kralları
  • I. Mithridates
  • Farnakes
  • Asandros ve Dynamis
  • II. Mithridates
  • Asandros ve Dynamis
  • Scribonius'un Dynamis'le ortak yönetim teşebbüsü
  • Dynamis ve Polemon
  • Polemon ve Pythodorida
  • Aspurgus
  • III. Mithridates ve Gipaipyreos
  • III. Mithridates
  • I. Kotis