Động vật dạng bốn chân

Động vật dạng bốn chân
Thời điểm hóa thạch: Cuối tiền Devon – gần đây, 409–0 triệu năm trước đây TiềnЄ Є O S D C P T J K Pg N
Động vật dạng bốn chân cơ sở (Tiktaalik).
Phân loại khoa học
Giới (regnum)	Animalia
Ngành (phylum)	Chordata
Phân ngành (subphylum)	Vertebrata
Lớp (class)	Sarcopterygii
Nhánh (clade)	Tetrapodomorpha Ahlberg, 1991
Các phân nhóm
Xem văn bản

Động vật dạng bốn chân (danh pháp khoa học: Tetrapodomorpha) là một nhánh trong động vật có xương sống, bao gồm một phần của lớp cá vây thùy với các đặc trưng của động vật bốn chân. Các dạng nguyên thủy, như Tiktaalik, đã từng được những người phát hiện ra chúng gọi là "cá có chân", do chúng là dạng động vật nửa giống cá nửa giống động vật bốn chân, ít nhất là ở biểu hiện bên ngoài.

Nhóm Tetrapodomorpha chứa các động vật bốn chân thật sự và một số nhóm cá vây thùy có họ hàng gần, được gọi chung với tên gọi khoa học là Osteolepiformes.

Trong số các đặc trưng xác định động vật dạng bốn chân là các biến đổi ở các vây, đáng chú ý là xương cánh tay với đầu lồi nối bằng khớp với ổ khớp chảo (hốc của khớp vai).

Các hóa thạch của động vật dạng bốn chân đã được phát hiện có từ thời kỳ đầu kỷ Devon trở đi, và bao gồm Osteolepis cùng Panderichthys.

Phân loại, phát sinh loài

Phân loại dưới đây lấy theo Benton (2004)^[1].

Phân lớp Sarcopterygii
- Phân thứ lớp TETRAPODOMORPHA
  - Bộ † Rhizodontida
  - Siêu bộ Osteolepidida
    - Bộ † Osteolepiformes
    - Họ † Tristichopteridae
    - Bộ † Panderichthyida
    - Siêu lớp Tetrapoda: động vật bốn chân thật sự

Phát sinh chủng loài

Biểu đồ phát sinh chủng loài dưới đây dựa theo Ruta, Jeffery và Coates (2003)^[2], với bổ sung lấy theo Ahlberg & Johanson (1998), và Long, Young, Holland, Senden & Fitzgerald (2006)^[3]:

Tetrapodomorpha

Rhizodontida

Osteolepidida

Osteolepididae

?Thysanolepidae

Megalichthyidae

Medoevia

Gogonasus

Canowindridae

Gyroptychius

Tristichopteridae

Elpistostegalia

Parapanderichthys

Panderichthys

	Elpistostege

	Livoniana

	Tiktaalik

	Stegocephali (Tetrapoda s.l.)

Biểu đồ vẽ theo Swartz (2012)^[4]:

Tetrapodomorpha

?Tungsenia

Kenichthys

Rhizodontidae

Canowindridae

Marsdenichthys

Canowindra

	Koharalepis

	Beelarongia

Megalichthyiformes

Gogonasus

Gyroptychius

Osteolepis

	Medoevia

	Megalichthyidae

Eotetrapodiformes

Tristichopteridae

Spodichthys

Tristichopterus

Eusthenopteron

Jarvikina

Cabbonichthys

	Mandageria

	Eusthenodon

Tinirau

Platycephalichthys

Elpistostegalia

Panderichthys

	Tiktaalik

	Elpistostege

Tetrapoda

Elginerpeton

Ventastega

Acanthostega

Ichthyostega

Whatcheeriidae

Colosteidae

Crassigyrinus

Baphetidae

Lissamphibia

	Embolomeri

	Amniota

Tham khảo

^ Vertebrate Palaeontology Lưu trữ 2008-10-19 tại Wayback Machine, ấn bản lần 3.
^ M. Ruta; Jeffery J. E.; Coates M. I. (2003). “A supertree of early tetrapods”. Proceedings of the Royal Society B. 270 (1532): 2507–2516. doi:10.1098/rspb.2003.2524. PMC 1691537. PMID 14667343.Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả (liên kết)
^ Tetrapodomorpha trong Mikko's Phylogeny Archive.
^ Swartz B (2012) A Marine Stem-Tetrapod from the Devonian of Western North America. PLoS ONE 7(3): e33683. doi:10.1371/journal.pone.0033683

Mikko Haaramo. “Tetrapodomorpha - Terrestrial vertebrate-like sarcopterygians”. Bản gốc lưu trữ ngày 12 tháng 5 năm 2006. Truy cập 2006. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |ngày truy cập= (trợ giúp)
P. E. Ahlberg và Z. Johanson (1998). “Osteolepiforms and the ancestry of tetrapods”. Nature. 395 (6704): 792–794. doi:10.1038/27421.
Michel Laurin, Marc Girondot và Armand de Ricqlès (2000). “Early tetrapod evolution” (PDF). TREE. 15 (3). Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 22 tháng 9 năm 2009. Truy cập ngày 19 tháng 4 năm 2007.