Brzoza niska

Brzoza niska

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bukowce
Rodzina	brzozowate
Rodzaj	brzoza
Gatunek	brzoza niska
Nazwa systematyczna
Betula humilis Schrank Baier. Fl. 1:420. 1789
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
najmniejszej troski
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Brzoza niska (Betula humilis Schrank) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny brzozowatych. Występuje w środkowej i wschodniej Europie (od Niemiec i Szwajcarii na wschód) oraz w północnej Azji (od Kazachstanu, Mongolii i Korei na północ)^[4]. W Polsce roślina rzadka, występująca na rozproszonych stanowiskach na niżu. Najliczniej występuje na Pojezierzu Pomorskim, Mazurskim i Podlasiu, rzadziej na Białostocczyźnie i w Wielkopolsce^[5].

Morfologia

Pokrój

Gęsto rozgałęziony krzew o pędach wznoszących się ku górze, osiągających wysokość do 2 m, rzadko do 3 m^[6].

Pędy

Młode pędy pokryte białymi brodawkami żywicy i omszone. Kora czerwonobrunatna^[6].

Liście

Eliptyczne lub jajowate o szerokości większej od długości, na szczycie tępe lub nieco zaostrzone, krótkoogonkowe (2–5 mm). Blaszka liściowa o długości 4–6 cm i szerokości 0,5–2,5 cm, nierównomiernie ząbkowana z 4–6 parami nerwów bocznych. Z obu stron jasnozielone. Pączki okryte łuskami, klapa środkowej łuski jest dłuższa od pozostałych i owłosiona.

Kwiaty

Kwiaty zebrane w wiotkie i zwisające kotki, oddzielnie kotki męskie i kotki żeńskie. Jest rośliną jednopienną – na jednej roślinie występują zarówno kotki męski, jak i żeńskie. Kotki męskie o długości do 20 mm występują już w jesieni, są wówczas drobne i sterczące. Mniejsze kotki żeńskie mają długość 8–15 mm.

Owoc

Orzeszek ze skrzydełkami o długości połowy jego szerokości lub krótszymi.

Biologia i ekologia

Siedlisko: torfowiska i podmokłe łąki. Przeważnie tworzy skupiska. Jest światłolubna, wyższe drzewa i krzewy z łatwością ją zagłuszają. Na Syberii występuje w tundrze. Jest reliktem polodowcowym, który przywędrował do nas pod koniec epoki lodowcowej. Nanofanerofit. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl/O/All. Sambuco-Salicion^[7]. Kwitnie od kwietnia do maja, jest wiatropylna. Roślina wiatrosiewna. Liczba chromosomów 2n = 28^[8].

Zmienność

Tworzy mieszańce z brzozą brodawkowatą i brzozą omszoną^[9].

Ochrona

Roślina objęta w Polsce ochroną gatunkową. Chroniona prawnie od 1983 r. Zagrożona wymarciem z powodu osuszania podmokłych łąk na których występuje^[5]. Występuje w 5 parkach narodowych: Białowieskim, Biebrzańskim, Poleskim, Roztoczańskim i Wigierskim.

Chroniona na terenie następujących rezerwatów przyrody:

• Rezerwat przyrody Cielętnik
• Rezerwat przyrody Mętne
• Rezerwat przyrody Kozie Brody
• Rezerwat przyrody Zabrodzie
• Rezerwat przyrody Łąki Ślesińskie
• Rezerwat przyrody Jeziorko koło Drozdowa

Kategorie zagrożenia gatunku:

• Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[10]: V (narażony na wyginięcie); 2016: EN (zagrożony)^[11];
• Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin: EN (endangered, zagrożony)^[12]

Przypisy

Bibliografia

• W. Kulesza Klucz do oznaczania drzew i krzewów. PWRiL, Warszawa, 1955.

Linki zewnętrzne

• Atlas roślin – Betula humilis
• atlas-roslin.com – Brzoza niska. atlas-roslin.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-08)].
• Internetowa Baza Roślin (IBRO) – Brzoza niska
• Otwarta Encyklopedia Leśna – Brzoza niska
• Informacje o brzozie niskiej (niem.) w FloraWeb.de
• Zdjęcia na stronie Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (Naturhistorischen Museums Wien) (niem.)