Pałac w Słobitach

Pałac w Słobitach

nr rej. 587/69 z 19 marca 1968
Widok ruin pałacu w 2014
Państwo	Polska
Miejscowość	Słobity
Rozpoczęcie budowy	1621–1624
Ważniejsze przebudowy	1696–1732
Zniszczono	spalony w 1945
Właściciel	Ród Dohnów
Położenie na mapie gminy Wilczęta Pałac w Słobitach
Położenie na mapie Polski Pałac w Słobitach
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Pałac w Słobitach
Położenie na mapie powiatu braniewskiego Pałac w Słobitach
54°08′28,6116″N 19°47′09,6252″E/54,141281 19,786007
Multimedia w Wikimedia Commons

Pałac w Słobitach – założenie pałacowo-parkowe z przełomu XVII i XVIII wieku we wsi Słobity, pomiędzy Elblągiem a Braniewem.

Historia

W latach 1525–1945 była to główna siedziba pruskiego rodu Dohnów. Założenie pałacowo-parkowe powstało w latach 1696–1732, w 1945 zostało spalone i od tego czasu pozostaje w ruinie.

Cały obiekt wpisany jest do rejestru zabytków NID (pałac z oficynami, park, zespół folwarczny, rządcówka, stajnia, pawilon, brama, obory, owczarnia)^[1].

Słobity (niem. Schlobitten) były własnością Dohnów od 1525. W wymienionym roku w miejscowości powstał dom mieszkalny. Achacy zu Dohna przeniósł do Słobit główną siedzibę rodu z Morąga, wznosząc w miejscowości obiekt nazwany Nowym Domem. Jego syn Abraham w latach 1621–1624 zbudował w Słobitach pierwszy pałac. Naśladował on w swojej architekturze XVII-wieczne budownictwo niderlandzkie. Był wzniesiony na planie spłaszczonej litery H, z renesansowymi szczytami wieńczącymi fasady^[2].

W 1696 Alexander zu Dohna zainicjował wielką przebudowę obiektu, zachowując jednak w zasadniczym zarysie jej dawny kształt. Pałac w Słobitach stał się reprezentacyjną barokową rezydencją otoczoną ogrodem. Projekt całości wykonał na zamówienie właściciela francuski architekt Jean-Baptiste Broebes. Dostawił on do dotychczasowej bryły pałacu galerie i dobudował do nich skrzydła boczne. Na osi fasady pałacu wzniósł kamienny mostek nad stawem. Przed budynkiem rezydencji miał docelowo znaleźć się zespół budynków gospodarczych, jednak nie wszystkie z projektowanych obiektów tego typu ostatecznie powstały^[2]. Od strony południowej, za pałacem, urządzono ogród w stylu francuskim, zaś równolegle do obiektu wzniesiono dwie oficyny^[2].

Przebudowa pałacu trwała do 1732 r., od 1704 r. nadzorował ją Johann Caspar Hindersin. Projekt przebudowy głównego budynku rezydencji wykonał architekt miejski z Królewca, Joachim Ludwig Schultheiß von Unfried. Według jego planu pałac miał zachować dotychczasowe rozplanowanie, miał być trójkondygnacyjny i kryty dachem mansardowym. W elewacji frontowej nie zawarto reprezentacyjnego wejścia głównego^[3]. Przebudowa objęła również wnętrze pałacu. Na piętrze znalazła się obejmująca dwie kondygnacje sala balowa, dekorowana polichromiami i sztukateriami. W obiekcie urządzono także apartament królewski, gdyż pałac w Słobitach posiadał status pałacu królewskiego, w którym monarchowie mogli zatrzymywać się w czasie podróży. Sztukaterie i rzeźby wykonał Józef Antoni Kraus, zaś dekorację malarską Johann Blommendael i Giovanni Baptista Schannes. W pałacu znajdowała się kolekcja dzieł sztuki zawierająca 450 obrazów, kolekcje monet i sreber, porcelany, mebli, biblioteka z 55 tys. woluminów^[3].

W XIX w. ogród przypałacowy został przekształcono w park krajobrazowy. Ostatni niemiecki właściciel rezydencji, Alexander zu Dohna, do roku 1944 wyremontował obiekt i planował przywrócić ogrodom pierwotny kształt. Na początku 1945 pałac został spalony w czasie działań wojennych i od tego czasu pozostaje w stanie ruiny. Kolekcje przechowywane w pałacu zostały częściowo wywiezione przez ostatniego właściciela i rozproszone trafiły do zbiorów muzealnych. Z parku pozostały fragmenty starego drzewostanu, w tym pomnikowe lipy posadzone w 1625^[3].

Pałac stanowił tło w filmie Papusza z 2013 roku, przedstawiającym życie romskiej poetki Bronisławy Wajs^[4].

Przypisy