Około 1280 roku Zakon krzyżacki zbudował pierwszą fortyfikację drewnianą. Po podjęciu decyzji w 1331 roku o lokalizacji w Morągu siedziby krzyżackiego wójta rozpoczęto trwającą kilkadziesiąt lat budowę zamku murowanego. Została ona zakończona ok. 1380 r.[1] W rezultacie powstało założenie składające się z głównego domu, bramy, wieży kwadratowej, wieży głównej na planie wielokątnym oraz podwójnego obwodu murów obronnych, wzdłuż których prowadziła droga na dziedziniec. W późniejszym okresie do głównego domu zamkowego dobudowano dwa skrzydła boczne, przez co zabudowania uzyskały rzut w kształcie litery „U” z wysoką wieżą w narożniku[1]. Całość założenia otaczała mokra fosa połączona z jeziorem. Wbrew starszej literaturze zamek ten nigdy nie był siedzibą komturów[2]. W czasie wojny w 1414 roku zamek zdobyły wojska polskie. Ponownie zamek został zdobyty przez oddziały propolskiego Związku Pruskiego podczas wojny trzynastoletniej.
W dniu 2 stycznia 1470 roku na zamku zmarł wielki mistrz Heinrich Reuss von Plauen. Po Traktacie krakowskim zamek stał się siedzibą starostów książęcych.
Faza renesansowa
W XVI wieku starostwo objął Piotr zu Dohna, którego potomkowie na dłuższy czas pełnili tę funkcję. Starosta Jerzy Fryderyk zu Dohna w 1584 roku przeprowadził przebudowę zamku, którą kierował architekt Blasius Berwart. Powstał wtedy istniejący dzisiaj budynek z nową bramą, którego wnętrza ozdobiono renesansowym stropem.
Ruina zamku
Pod koniec XVI wieku Achacy zu Dohna rozpoczął budowę dla siebie w obrębie murów miejskich nowej rezydencji, co spowodowało, że krzyżacki zamek przestał pełnić dawną rolę i nie był już utrzymywany w należytym stanie technicznym. W 1616 roku zawaliła się główna wieża zamkowa.
Zamek zaniedbany przez władze pruskie w XVIII wieku uległ ruinie. W 1815 roku częściowo został rozebrany. Zachowało się jedno północno-zachodnie renesansowe skrzydło, fragment gotyckiej bramy z XIV wieku i przejazd bramny z XVI wieku oraz mury przyziemia. Budynek początkowo pełnił funkcję szkoły, a następnie magazynu[3]. W budynku zachowały się XVI-wieczne polichromie na stropach[4].
Czasy współczesne
Od 2001 roku obszar zamku należy do prywatnego właściciela, który odgruzował i zabezpieczył część zachowanych murów. Podczas prac odsłonięto wspomniany bogato malowany strop i dawną gotycką bramę. Odkopanie fundamentów innych zabudowań pozwoliło poznać pierwotny kształt warowni[1]. W planach jest zrekonstruowanie wieży głównej (ostatecznej obrony), budowa nowego skrzydła od strony kościoła oraz rekonstrukcja mostku zwodzonego prowadzącego niegdyś do kościoła parafialnego[5]. Według stanu na rok 2023 prace posuwają się jednak niezwykle wolno[1].
Przypisy
↑ abcdJerzy Domino. Miasta Północnego Oberlandu. „Renowacje i Zabytki”. 88 (4/2023), s. 104-116. Agencja Informacyjno-Promocyjna "raport". ISSN 1643-2029. (pol.).
↑O zamkach konwentualnych państwa zakonnego w Prusach na marginesie najnowszej książki Tomasza Torbusa.
↑Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 151.
nr rej. 65 z 27.06.1953 
53°54′36″N 19°55′36″E/53,910000 19,926667 
