Ekeki Kilisesi

40°23′56″K 41°25′27″D / 40.39889°K 41.42417°D / 40.39889; 41.42417İnançDoğu Ortodoks KilisesiMezhepGürcü Ortodoks KilisesiDurumYıkıldı (yerine cami inşa edildi)MimariMimari türKiliseMimari biçimGürcü mimarisiTamamlanma9. yüzyılÖzelliklerKubbe sayısı1MalzemelerKesme Taş

Ekeki Kilisesi (Gürcüce: ექექის ეკლესია), Erzurum ilinin Tortum ilçesinde, eski adıyla Ekeki, yeni adıyla Vişneli köyünde bulunan Gürcü kilisesi. Aynı adı taşıyan manastırın ana kilisesi olduğu sanılan yapı, tarihsel Tao bölgesinde yer alıyordu. Ekeki Kilisesi, 9. yüzyılda düzgün kesme taşlardan inşa edilmiş haç planlı ve kubbeli bir yapıydı.^[1] Doğu cephesinde üç apsisi vardı ve sunak bu bölümde yer alıyordu. Kubbe kasnağı ve bazı pencerelerin üst kısmı renkli taşlarla süslenmişti.

Tortum Kalesi’nin yakınındaki Ekeki Kilisesi, 1917 yılında kiliseyi görmüş olan Ekvtime Takaişvili’nin yazdıklarına gör o tarihte cami olarak kullanılıyordu. İçi yeni sıvanmış ve beyaza boyanmıştı. Bundan dolayı kilisenin duvar resimleri tamamen kapanmıştı. Kilisenin içi dikdörtgen (9.05 x 6.55 m) bir plana sahipti. Kilisenin güneyden ve kuzeyden iki kapısı varmış, ama kiliseye camiye çevrilince güney kapısı örülüp kapatılmıştı. Doğudaki bütün pencereler kabartmalarla bezeliydi. Kilisede Gürcüce yazıtların yanı sıra Yunanca yazıtlar vardı. Gürcüce “Aziz Nikola” yazıtında “K” harfinin Gürcü alfabesinden değil de Yunan alfabesinden alınmış olması dikkat çekicidir. Takaişvili bu durumu Gürcüce yazan kişinin dili iyi bilmemesine bağlamaktadır. Bozuk bir dille yazılmış olmalarına rağmen Yunanca ve Gürcüce yazıtlar kilisenin Meryem Ana’ya adandığını göstermektedir.^[2]

Ekeki Kilisesi 1960’ların başında yıkıldı ve yerine bir cami inşa edildi. Kilisenin bazı taşları caminin yapımımda kullanılmıştır. Ekeki Kilisesi’nin batı tarafında bulunan ve içinde Yunanca yazıtları olan yapının Ekeki Manastırı’nın küçük kilisesi olabileceğine dair görüşler vardır.^[1]

Kaynakça